Viêm da cơ địa hay bệnh chàm là một bệnh viêm da mạn tính, hay tái phát. Có thể gặp ở mọi lứa tuổi, thường khởi phát ở trẻ em và có thể liên quan đến các bệnh dị và tình trạng dị ứng như viêm mũi dị ứng, hen phế quản, dị ứng thức ăn, mày đay, viêm da tiếp xúc…Căn nguyên và cơ chế bệnh sinh của viêm da cơ địa rất phức tạp. Di truyền và rối loạn miễn dịch là hai yếu tố chinh liên quan trực tiếp tới căn bệnh này. Ngoài ra, một số yếu tố khác có vai trò khởi phát bệnh hay làm bệnh tái phát nặng thêm như: stress, vệ sinh, môi trường, một số thức ăn, nhiễm trùng…
1. Đại cương viêm da cơ địa
Viêm da cơ địa là bệnh da thường gặp. Trên thế giới, tại các nước phát triển, số bệnh nhân viêm da cơ địa chiếm khoảng 10-30% ở trẻ em và 5-10% ở trẻ vị thành niênO).
Tại Việt Nam, một số nghiên cứu gần đây tại các thành phố lớn cho thấy tỷ lệ bệnh này là 26,6% ở trẻ nhũ nhi và 16% ở trẻ dưới 5 tuổi (2).
1.1 Sinh bệnh học
Căn sinh bệnh học của bệnh phức tạp, trong đó yếu tố gen và rối loạn miễn dịch đóng vai trò quan trọng.
- Sự thay đổi về gen làm thay đổi chức năng của hàng rào bảo vệ da, tạo điều kiện cho các tác nhân gây bệnh ở môi trường dễ xâm nhập và gây bệnh.
- Rối loạn miễn dịch:
+ Phản ứng bất thường qua trung gian IgE (type I)
+ Phản ứng bất thường qua trung gian tế bào (type rv)
- Một số yếu tố liên quan:
+ Dị nguyên trong không khí (mạt bụi nhà, lông chó và mèo, mốc, phấn hoa)
+ Thức ăn (đặc biệt sữa bò, trứng, lạc (đậu phông), hạt điều…)
+ Các tác nhân nhiễm trùng
+ Các dị nguyên gây dị ứng do tiếp xúc
+ Các bệnh mạn tính kèm theo
1.2 Triệu chứng của viêm da cơ địa
Biểu hiện lâm sàng của viêm da cơ địa khác nhau tùy theo từng lứa tuổi. Bệnh diễn biến mạn tính xen kẽ với những giai đoạn bùng phát.
- Triệu chứng lâm sàng
- Triệu chứng thường gặp:
+ Đỏ da
+ Mụn nước
+ Sẩn, dày da
+ Vảy da
+ Vảy tiết
- Triệu chứng khác:
+ Dày sừng nang lông tập trung ở cánh tay, đùi và má.
+ Da vảy cá; vảy phấn trắng allba
+ Nep dưới mi mat Dennie – Morgan
+ Mặt nhợt hoặc đỏ
+ Dày chỉ lòng bàn tay, viêm da bàn tay, bàn chân không đặc hiệu
+ Bệnh eczema hình đồng xu.
+ Chứng da vẽ nổi trắng
+ Đục thủy tinh thể
- Triệu chứng cơ năng: Ngứa
1.3 Chẩn đoán xác định
- Có nhiều tiêu chuẩn chẩn đoán viêm da cơ địa. Hiện nay, Hội Da liễu Việt Nam khuyến cáo sử dụng tiêu chuẩn chẩn đoán của Hanifin và Raika (1980). Để chẩn đoán viêm da cơ địa cần có ít nhất 3 tiêu chuẩn chính + ít nhất 3 tiêu chuẩn phụ.
- Bốn tiêu chuẩn chính
- Ngứa.
- Viêm da mạn tính và tái phát.
- Hình thái và vị trí tổn thương điển hình
- Trẻ em: chàm khu trú ở mặt, vùng duỗi.
- Trẻ lớn và người lớn: dày da, lichen vùng nếp gấp.
- Tiền sử cá nhân hay gia đình có bệnh cơ địa dị ứng như hen, viêm mũi dị ứng, viêm da cơ địa.
- Các tiêu chuẩn phụ
- Khô da.
- Viêm môi.
- Đục thủy tinh thể.
- Viêm kết mạc mắt và kích thích ở mắt tái phát.
- Mặt: Đỏ, tái.
- Dị ứng thức ăn.
- Chàm ở bàn tay.
- IgEtăng.
- Phản ứng da tức thì tuýp 1 dương tính.
- Dễ bị nhiễm trùng da và hay tái phát.
- Ngứa khi ra mồ hôi.
- Vảy phấn trắng.
- Chứng vẽ nổi.
- Giác mạc hình chóp.
- Các tổn thương khác giống dày sừng nang lông.
- Tuổi phát bệnh sớm
- Chàm núm vú
- Nếp dưới mắt Dennie – Morgan
- Quầng thâm quanh mắt
- Dày sừng quanh nang lông
- Tiến triển bệnh có ảnh hưởng bởi yếu tố môi trường và tinh thần
- Không chịu được len và chất hòa tan mỡ
- Nếp lằn cổ trước
2. Tiếp cận điều trị
2.1 Nguyên tắc điều trị
- Giữ ẩm cho da.
- Giáo dục và hướng dẫn gia đình cách chăm sóc da trẻ hàng ngày và khi tổn thương
- Chống viêm
- Giảm ngứa
- Tránh và loại bỏ các yếu tố nguy cơ
2.2 Điều trị
-
-
- Điều trị căn bản (điều trị nền): dưỡng ẩm da
-
Sử dụng chất dưỡng ẩm là điều trị căn bản (điều trị nền) trong xử trí các giai đoạn của bệnh viêm da cơ địa. Các nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh chất dưỡng ẩm làm tăng tác dụng của corticosteroid bôi tại chỗ, giảm nhu cầu sử dụng corticosteroid trong viêm da cơ địa nhẹ và trung bình, có hiệu quả và an toàn trong điều trị cấp, hạn chế tác dụng không mong muốn của corticosteroid, kéo dài thời gian ổn định, phòng tránh được đợt bùng phát bệnh, nhất là ở trẻ em….
Lựa chọn chất dưỡng ẩm lý tưởng khác nhau tùy thuộc vào mỗi bệnh nhân, tình trạng bệnh và vị trí tổn thương. Chất dưỡng ẩm được coi là lý tưởng điều trị viêm da cơ địa cần có các tiêu chí:
- Đã được nghiên cứu và công bố với mức độ chứng cứ rõ ràng về hiệu quả điều trị, đặc biệt là trên trẻ em (tham khảo phụ lục đính kèm).
- An toàn khi sử dụng lâu dài, không chứa hương liệu, không chứa paraben, không kích ứng.
- Duy trì được độ ẩm lý tưởng của da, pH tương tự với da tự nhiên.
- Chứa hoạt chất có tính chống viêm, giảm ngứa (như acid glycyrrhetinic, vitis vinifera, telmesteine, palmitoylethenolamin…) làm tăng hiệu quả điều trị viêm da cơ địa.
- Tiện lợi khi sử dụng với tính thẩm mỹ cao.
- Phù hợp về kinh tế.
Hưởng dẫn sử dụng chất dưỡng ẩm:
- Nên sử dụng ít nhất 2-3 lần/ ngày. Nếu tình trạng da khô nhiều, có thể tăng số lần sử dụng.
- Sử dụng ngay sau khi tắm/ rửa tay/ làm ẳm da 3-5 phút để duy trì độ ẩm cho da.
- Trong giai đoạn cấp, có thể sử dụng phối hợp với corticosteroid trong 2 tuần đầu. Có thể thoa dưỡng ẩm trước, sau đó thoa corticosteroid.
- Sử dụng cho người lớn 500-600gr/ tuần, trẻ em 250-300gr/ tuần.
- Nên sử dụng duy trì hàng ngày dù không có tổn thương nhằm phòng tái phát bệnh.
- Tránh sử dụng vào vùng niêm mạc như mắt, mũi, miệng.
Giáo dục và hướng dẫn gia đình cách chăm sóc da trẻ hàng ngày và khi tển thương
- Tắm cho trẻ hàng ngày. Thời gian tắm không quá 5 phút, nên sử dụng loại sữa tắm dành riêng cho viêm da cơ địa. Neu không có, có thể dùng xà phòng nhẹ hoặc sản phẩm không chứa chất tẩy.
- Bôi chất làm mềm và ẩm da mỗi ngày, kể cả khi không có tổn thương. Trong vòng vài phút sau khi tắm hoặc làm ẩm da bằng nước, dùng khăn thấm khô nhẹ nhàng và bôi thuốc làm mềm ngay lên toàn thân. Bôi thuốc điều trị đặc hiệu lên vùng da bị bệnh theo y lệnh của bác sĩ.
Xem thêm: https://www.vinmec.com/vi/tin-tuc/thong-tin-suc-khoe/nhi/duong-am-cho-nguoi-viem-da-co-dia/
Leave a Reply