Bài viết này cung cấp cho các nha sĩ, đặc biệt là các nha sĩ chuyên khoa chỉnh hình răng mặt về các vấn đề thiết lập lại khớp cắn trong quá trình điều trị sai khớp cắn loại I và III Angle bằng khí cụ Activator. Cùng tìm hiểu rõ hơn vấn đề kể trên trong bài viết dưới đây.
1. Thiết lập khớp cắn trong trường hợp khớp cắn loại I Angle
Đưa hàm dưới về trước không được chỉ định trong thiết lập khớp cắn cho khí cụ activator nếu việc điều chỉnh tương quan xương hàm theo chiều trước- sau là không cần thiết. Loại khí cụ activator này được sử dụng ở những trường hợp có vấn đề trong chiều đứng (cắn sâu, cắn hở) và một số trường hợp răng chen chúc (Hình 1)
Cắn sâu
- Cắn sâu do răng – xương ổ răng:
- Có thể do răng sau bị lún hay răng trước bị trồi gây ra cắn sâu.
- Cắn sâu do lún răng cối: thường là cắn sâu do chức năng với khoảng tự do (freeway space) lớn. Hơn nữa, hàm dưới lùi sau thường kèm với cắn sâu. Khớp cắn được thiết lập có độ mở hàm trung bình hay lớn là phụ thuộc vào khoảng tự do.
- Cắn sâu do trồi răng cửa thường có khoảng tự do nhỏ. Khí cụ activator không nên phác họa với khớp cắn thiết lập có độ mở hàm lớn. Bằng cách phủ một lớp nhựa lên bờ cắn răng cửa, khí cụ activator chỉ có thể làm lún răng cửa đến một mức độ nào đó. Độ cắn sâu chỉ giảm tương đối vì các răng khác mọc lên tự do và phụ thuộc vào kiểu tăng trưởng đã được xác định trước. Cần có sự tăng trưởng đáng kể của răng và xương ổ răng theo chiều đứng để có được thành công.
- Cắn sâu do xương hàm
- Thường xương hàm dưới có hướng tăng trưởng theo chiều ngang và nền xương hàm trên nghiêng về trước bù trừ.
- Khí cụ activator nên có khớp cắn thiết lập với hàm dưới mở lớn hơn khoảng tự do từ 5-6 mm. Phần nhựa phủ răng cửa sẽ làm lún các răng cửa dưới. Sự bù trừ răng – xương ổ răng xảy ra do các răng cối dưới trồi lên và các răng cối trên được di xa bằng những đoạn dây thép cứng chắc gắn vào khí cụ.
Cắn hở: Không cần đẩy hàm dưới về trước trong điều trị cắn hở nếu tương quan xương hàm theo chiều trước – sau bình thường. Cắn hở do răng có thể điều trị bằng cách mài khí cụ thích hợp. Khớp cắn được mở 4 – 5 mm để tạo lực làm lún các răng cối chạm sớm. Điều kiện cần cho việc điều trị thành công là nền xương hàm trên nghiêng về phía sau và hàm dưới ít tăng trưởng theo chiều đứng. Bác sĩ cần đóng “chữ V” giữa xương nền hàm trên và hàm dưới và làm lún các răng cối hàm trên theo cùng cách với phẫu thuật chỉnh hình răng mặt. Trong phẫu thuật các trường hợp cắn hở, nhóm răng cối được đưa lên trên, cho phép phía trước hàm dưới tự xoay lên trên. Nếu có sự xoay ngược nhau giữa hai xương hàm, việc điều trị cắn hở bằng activator sẽ không thành công.
Thiếu chiều dài cung răng: Sai khớp cắn với các răng chen chúc đôi khi điều trị được bằng activator. Trong giai đoạn răng hỗn hợp, cần giữ neo chặn và dùng khí cụ có ốc nới rộng. Khí cụ activator có ốc nới rộng hoạt động tương tự như hai khí cụ hàm trên và hàm dưới có ốc nới rộng.
Lực tác động từ khí cụ có ốc nới rộng là lực hỗ tương, do đó sẽ thuận lợi hơn nếu nới rộng đều hai bên cung răng. Với cùng khí cụ này, một lực hỗ tương cũng được tạo ra theo chiều trước–sau. Nếu các răng cửa bị nghiêng về phía lưỡi và cần phải di xa các răng cối để tăng chiều dài cung răng thì lực hướng về trước đẩy răng cửa về phía môi sẽ tạo lực hỗ tương đẩy các răng cối về phía xa nhờ những dây thép cứng chắc đặt ở khoảng tiếp cận.
2. Hàm dưới mở và lui sau trong trường hợp điều trị khớp cắn hạng III Angle
Sự thay đổi theo chiều đứng của khớp cắn thiết lập phụ thuộc vào kiểu sai khớp cắn và mục tiêu điều trị. Trong sai khớp cần hạng III, mục tiêu điều trị là đưa hàm dưới về sau hoặc đưa hàm trên về trước. Khớp cắn thiết lập được thực hiện bằng cách hướng dẫn bệnh nhân lùi hàm dưới về sau. Mức độ mở khớp cắn theo chiều đứng phụ thuộc vào khả năng lùi sau của hàm dưới.
Sai khớp cắn hạng III có hướng dẫn răng hay hàm dưới đưa về trước do chức năng:
- Trong các trường hợp này, răng cửa hàm dưới chạm sớm ở vị trí đối đầu nên hàm dưới phải trượt về trước để hoàn tất tương quan khớp cắn (hạng III giả). Khi thiết lập khớp cắn, hàm dưới phải mở đủ lớn để loại bỏ hướng dẫn răng cửa. Khi đó, các răng cửa có tương quan cắn đối đầu và các răng sau hai hàm không tiếp xúc nhau.
- Sai khớp cắn hạng III giả có tiên lượng tốt, nhất là khi việc điều trị bắt đầu vào giai đoạn sớm của thời kỳ răng hỗn hợp. Trong giai đoạn này, các biểu hiện về xương thường không trầm trọng trong khi các biểu hiện sai khớp cắn ngày càng tiến triển. Nếu giữ hàm dưới ở vị trí lùi sau và răng cửa hàm trên về tương quan đúng thì sẽ tạo được hướng dẫn răng cửa. Nếu điều trị trong giai đoạn răng hỗn hợp, xương hàm trên đáp ứng với xương hàm dưới bị nhô và tạo sự cân bằng.
- Các răng cửa hàm trên nghiêng về phía lưỡi là một thuận lợi cho điều trị hạng III. Khí cụ activator làm mở hàm dưới và đẩy hàm dưới về sau cho phép lồi cầu nằm trong hõm khớp. Cùng lúc đó, các răng cửa hàm trên được đẩy nghiêng về phía môi tạo hướng dẫn răng cửa thích hợp. Những miếng nhựa ở ngách hành lang vùng răng cửa hàm trên (lip pads) sẽ loại bỏ lực tác động từ môi trên lên hàm trên, cho phép hàm trên tăng trưởng về trước trong giai đoạn các răng cửa hàm trên mọc. Khớp cắn thiết lập với hàm dưới mở vừa phải, đủ để hàm dưới lùi đến vị trí răng cửa đối đầu.
- Hàm dưới được giữ ở vị trí lùi sau nhờ cung môi và phần nhựa phủ lên bờ cắn các răng cửa dưới. Nền nhựa tiếp xúc mặt trong các răng trước hàm dưới được mài thoát để các răng này có thể nghiêng về trong. Nền nhựa hàm trên tiếp xúc mặt trong các răng cửa trên để đẩy các răng cửa trên ra trước
Sai khớp cắn hạng III do xương với đường đóng hàm (từ vị trí nghỉ đến khớp cắn thói quen) bình thường:
- Điều trị bằng khí cụ chức năng không phải luôn luôn thành công trong những trường hợp này. Độ mở hàm trong khi thiết lập khớp cắn phụ thuộc vào khả năng đạt đến tương quan răng cửa đối đầu. Nếu bệnh nhân có độ cắn chìa lớn thì khớp cắn thiết lập phải mở theo chiều đứng nhiều hơn.
- Chỉ định điều trị bằng khí cụ chức năng cho những trường hợp hạng III thực sự (hạng III do xương) có giới hạn. Thông thường, cần phối hợp điều trị bằng khí cụ tháo lắp, khí cụ cố định và chỉnh hàm kéo xương hàm trên về trước mới có kết quả tốt. Điều trị phẫu thuật cũng có thể đạt được tương quan xương hàm thích hợp theo chiều đứng và chiều ngang. Tuy nhiên, nếu điều trị bằng khí cụ chức năng trong thời kỳ sớm của giai đoạn răng hỗn hợp thì có thể cải thiện được tương quan hai xương hàm. Khi khớp cắn được mở ra và hướng dẫn răng cửa được thiết lập, thì xương nền hàm trên có thể tăng trưởng và đáp ứng với xương hàm dưới đến một mức độ nào đó. Hướng dẫn răng cửa được điều chỉnh đúng sẽ ngăn cản hàm dưới đưa về trước trong qua trình điều trị.
Nguồn tham khảo: Sách chỉnh hình răng mặt, khí cụ tháo lắp – Bộ môn Chỉnh hình răng mặt, Trường Đại học Y dược TP Hồ Chí Minh
Leave a Reply