Trong điều trị bằng khí cụ activator, cần mài chọn lọc những vùng nền nhựa tiếp xúc với răng để tạo một khí cụ activator lỏng lẻo trong miệng bệnh nhân. Khí cụ lỏng lẻo sẽ kích thích hoạt động chức năng các cơ trong miệng, giúp duy trì tương quan đúng của hàm trên và hàm dưới theo chiều trước-sau và hướng dẫn sự di chuyển răng và mọc răng. Bài viết này đề cập đến vấn đề mài chọn lọc khí cụ Activator di chuyển răng theo chiều đứng. Cùng tìm hiểu.
1. Nguyên tắc chung về tác động lực và mài chọn lọc khí cụ Activator
Trong điều trị bằng khí cụ activator, cần mài chọn lọc những vùng nền nhựa tiếp xúc với răng để tạo một khí cụ activator lỏng lẻo trong miệng bệnh nhân. Khí cụ lỏng lẻo sẽ kích thích hoạt động chức năng các cơ trong miệng, giúp duy trì tương quan đúng của hàm trên và hàm dưới theo chiều trước-sau và hướng dẫn sự di chuyển răng và mọc răng. Cần đưa ra một kế hoạch mài chọn lọc khí cụ activator thật cẩn thận để đem lại kết quả điều trị tốt nhất.
- Lực tác động từ khí cụ activator lên răng là lực gián đoạn.
- Hướng di chuyển của răng được xác định trước khi mài chọn lọc khí cụ. Tất cả các mặt nhựa ngăn cản di chuyển răng được mài bớt hay cắt bỏ đi. Sau khi mài chọn lọc, các lực mong muốn sẽ tác động lên các vùng răng đã được xác định và tạo di chuyển răng cần thiết.
- Cường độ lực tác động phụ thuộc diện tích bề mặt nhựa tiếp xúc với răng. Lực tác động từ nền nhựa lên bề mặt nhỏ của răng sẽ có cường độ lớn hơn lực tỏa ra trên một diện tích tiếp xúc lớn giữa nền nhựa và răng. Mặt nhựa tiếp xúc với răng và chuyển lực từ khí cụ đến răng được gọi là mặt hướng dẫn (guide plane).
- Việc mài chỉnh tương đối có thể thực hiện trên mẫu hàm thạch cao trong labo nhưng việc mài chỉnh cuối cùng phải được thực hiện trên miệng bệnh nhân. Các bề mặt nhựa ngăn cản di chuyển răng dự định đều được mài bỏ. Dùng thám trâm để kiểm tra vùng nhựa mài đã đủ chưa. Nên để bệnh nhân mang khí cụ vài tuần cho thích nghi, đến lần hẹn thứ hai mới hoàn tất việc mài chọn lọc. Lúc này, các vùng nhựa tiếp xúc với răng sẽ trở nên sáng bóng, các vùng áp đặt lực sẽ dễ dàng nhận ra. Việc mài có thể thực hiện cẩn thận để hướng lực tác động chính xác hơn.
2. Mài chọn lọc để di chuyển răng theo chiều đứng
Sai khớp cắn theo chiều đứng có thể biểu hiện lâm sàng là cắn sâu hoặc cắn hở.
Nguyên tắc điều trị:
- Điều trị cắn sâu: Mài điều chỉnh khí cụ để vùng răng cửa được làm lún và vùng răng cối được làm trồi lên. Cung mỗi loại tác động và tiếp xúc mặt ngoài các răng cửa ở 1/3 bờ cắn (trên đường vòng lớn nhất của răng).
- Điều trị cắn hở: Mài điều chỉnh khí cụ để vùng răng cửa được làm trồi và vùng răng cối được làm lún. Cung môi loại tác động và tiếp xúc mặt ngoài các răng cửa ở 1/3 nướu (dưới đường vòng lớn nhất của răng).
Làm lún răng: Làm lún răng cửa bằng cách phủ nhựa lên bờ cắn các răng này (Hình 1).
Nếu được mài đúng, chúng sẽ trở thành những mặt tiếp xúc duy nhất, còn những nơi khác không tiếp xúc nền nhựa, ngay cả vùng xương ổ răng. Nếu dùng cung mỗi tác động thì cung môi sẽ tiếp xúc mặt ngoài răng ở 1/3 bờ cắn để không ngăn cản răng cửa lún. Lún răng cửa thường được chỉ định cho trường hợp cắn sâu.
Làm lún răng cối bằng cách phủ nhựa lên đỉnh múi của các răng này (Hình 2).
Nhựa được mài bỏ không cho tiếp xúc với hố rãnh răng cối để loại bỏ những di chuyển khác của răng. Nếu tất cả mặt nhai đều tiếp xúc với nền nhựa thì phản xạ mở miệng xảy ra thường xuyên hơn, sẽ làm giảm tác động của khí cụ. Lún răng cối được chỉ định trong trường hợp cắn hở răng cửa với khoảng tự do rất nhỏ hay không có khoảng tự do.
Làm trồi răng: Làm trồi răng cửa bằng cách để nền nhựa tiếp xúc với cingulum các răng này. Có thể tăng cường thêm lực làm trồi răng cửa trên bằng cách đặt cung môi tác động phía trên đường vòng lớn nhất của răng. Làm trồi răng cửa được chỉ định trong trường hợp cắn hở răng cửa, đặc biệt là cắn hở do mút tay. Làm trồi răng cối bằng cách để nền nhựa tiếp xúc phía trên đường vòng lớn nhất của các răng hàm trên và phía dưới đường vòng lớn nhất của các răng hàm dưới (Hình 3).
Làm trồi răng cối và răng cối nhỏ được chỉ định trong trường hợp cắn sâu. Việc mài nền nhựa để làm trồi răng cối được thực hiện cùng lúc ở tất cả các răng trên một cung răng. Làm trồi cùng lúc các răng sau hàm trên và hàm dưới thường khó kiểm soát do các răng có thể trồi quá mức và di gần. Việc hướng dẫn mọc răng có kiểm soát phải được thực hiện để tạo mặt phẳng nhai và tạo sự ăn khớp tốt giữa hai cung răng.
Mài chọn lọc khí cụ activator: Trong quá trình mài chọn lọc, chỉ có hoặc răng cối hàm trên hoặc răng cối hàm dưới được làm trồi. Sau khi các răng này trồi đủ, sự trồi các răng đối diện có thể được kiểm soát. Hướng mọc răng của các răng cối cũng cần được quan tâm. Răng cối dưới mọc lên trên và hơi về phía gần. Răng cối trên mọc xuống dưới và hơi về phía gần nhưng di chuyển nhiều về phía gần nếu không được kiểm soát (Hình 4).
Nếu răng cối trên bị cản lại và răng cối dưới được làm trồi trong điều trị sai khớp cắn hạng II, răng cối trên giữ nguyên vị trí và răng cối dưới di gần sẽ cải thiện tương quan theo chiều trước – sau (Hình 5).
Nếu răng cối dưới bị cản lại và răng cối trên trồi lên, các răng cối trên sẽ di gần – điều này có lợi trong điều trị sai khớp cắn hạng III nhẹ. Sự di gần các răng cối trên dẫn đến đóng khớp cắn và đưa đến hướng tăng trưởng ra trước nhiều hơn xuống dưới, điều này không thuận lợi cho điều trị sai khớp cắn hạng III.
Nguồn tham khảo: Sách chỉnh hình răng mặt, khí cụ tháo lắp – Bộ môn Chỉnh hình răng mặt, Trường Đại học Y dược TP Hồ Chí Minh
Leave a Reply