Bại não thể co cứng là dạng rối loạn phỏ biến nhất, ảnh hưởng đến khoảng 70% tất cả các trường hợp được chẩn đoán bại não. Liệt nửa người co cứng do bại não là một trong những phân nhóm của bại não co cứng, phát triển sau khi tổn thương một phần của bán cầu não gây mất kiểm soát các vận động.
1. Đại cương về bại não liệt nửa người co cứng
1.1 Khái niệm
Bại não liệt cứng nửa người (spastic hemiplegic cerebral palsy – SHCP) là một loại bại não ảnh hưởng đến một bên cơ thể. Nó gây ra bởi tổn thương não xảy ra trước, trong hoặc ngay sau khi sinh. Tổn thương ảnh hưởng đến các vùng vận động của não điều khiển chuyển động, dẫn đến cứng cơ và yếu ở một bên cơ thể.
SHCP được đặc trưng bởi co cứng, là một loại cứng cơ xảy ra khi các cơ liên tục co lại. Trong SHCP, tình trạng co cứng này ảnh hưởng đến các cơ ở một bên của cơ thể, dẫn đến khó cử động và phối hợp.
1.2 Nguyên nhân
Liệt nửa người co cứng có thể do chấn thương não, đặc biệt là vỏ não vận động, hoặc rối loạn chức năng, có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Ở trẻ em, rối loạn này đôi khi có thể được gây ra bởi chấn thương trước, trong hoặc ngay sau khi sinh.
Khoảng 70-90% các trường hợp liệt nửa người co cứng là do nguyên nhân bẩm sinh, trong khi khoảng 10-30% là mắc phải.
Liệt nửa người co cứng mắc phải có nghĩa là rối loạn đó không được di truyền. Ví dụ trong trường hợp người mẹ mang thai xuất hiện tình trạng thai suy, nếu không được can thiệp kịp thời có thể dẫn đến tổn thương não và dẫn đến bại não liệt nửa người co cứng.
Sinh non có thể được coi là một yếu tố nguy cơ khác của liệt nửa người co cứng. Sinh non có thể dẫn đến các cơ quan kém phát triển và chấn thương não do thiếu oxy.
Các trường hợp liệt nửa người co cứng mắc phải khác bao gồm các vấn đề về nhau thai, các chuyên gia y tế không can thiệp kịp thời trong sinh đẻ, sử dụng dụng cụ sinh nở không đúng cách, nhiễm trùng mẹ không được điều trị , nhiễm trùng trẻ sơ sinh không được điều trị hoặc các tình trạng y tế khác như vàng da.
2. Cơ chế bệnh sinh
Cơ chế bệnh sinh của bại não liệt cứng nửa người (SHCP) liên quan đến tổn thương các vùng vận động của não kiểm soát cử động ở một bên cơ thể. Thiệt hại này có thể xảy ra trước, trong hoặc ngay sau khi sinh và có thể do nhiều yếu tố, bao gồm:
- Tổn thương não trước khi sinh: Tổn thương não có thể xảy ra trước khi sinh do các sự kiện như nhiễm trùng, các vấn đề sức khỏe của mẹ hoặc bất thường về gen.
- Tổn thương não chu sinh: Tổn thương não có thể xảy ra trong khi sinh do các yếu tố như thiếu oxy hoặc chấn thương trong khi sinh.
- Tổn thương não sau sinh: Tổn thương não có thể xảy ra ngay sau khi sinh do các yếu tố như nhiễm trùng, chấn thương đầu hoặc đột quỵ.
Tổn thương não làm gián đoạn sự phát triển và chức năng bình thường của các vùng vận động, dẫn đến liệt cứng và yếu một bên cơ thể. Co cứng là do sự mất cân bằng tín hiệu giữa các tế bào thần kinh vận động và tế bào thần kinh cảm giác ở vùng não bị ảnh hưởng, dẫn đến sự co cơ liên tục.
Mức độ nghiêm trọng của SHCP có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ và vị trí của tổn thương não. Trong một số trường hợp, tổn thương có thể chỉ giới hạn ở những vùng cụ thể của não, trong khi ở những trường hợp khác, tổn thương có thể lan rộng hơn.
3. Chẩn đoán bệnh bại não liệt nửa người co cứng
Bệnh bại não liệt nửa người co cứng là một căn bệnh liên quan đến hệ thống thần kinh. Và để chẩn đoán được bệnh cần phải kết hợp giữa triệu chứng lâm sàng và các kết quả của cận lâm sàng.
3.1 Triệu chứng lâm sàng
Theo Hiệp hội Liệt nửa người và Đột quỵ Trẻ em, các triệu chứng liệt nửa người co cứng có thể khác nhau ở trẻ này sang trẻ khác và bao gồm:
- Một bàn tay nắm thành nắm đấm
- Khó giữ thăng bằng và đi bộ
- Các vấn đề với kỹ năng vận động tinh và công việc sinh hoạt hàng ngày
- Sự chậm trễ các mốc phát triển của trẻ
- Ưu ái một bên tay hơn
- Cứng cơ ở một bên cơ thể
- Yếu một bên cơ thể
- Các vấn đề về định vị, kiểm soát tay chân đúng cách trong khi đi bộ
- Cơ bắp giật, run rẩy
- Ngồi kém
- Co rút cơ
Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng liệt nửa người co cứng khác nhau tùy theo trẻ. Bản thân bại não có thể từ nhẹ đến nặng. Ví dụ, một số trẻ bị bại não liệt nửa người co cứng có thể đi lại, trong khi những trẻ khác phải dựa vào xe lăn hoặc các thiết bị hỗ trợ khác. Những người khác có thể bị yếu cơ hoặc đau nhiều hơn khi so sánh với một đứa trẻ khác.
Tuy nhiên, tin tốt là giống như các loại và phân nhóm khác của bại não, liệt nửa người co cứng không tiến triển, có nghĩa là rối loạn sẽ không xấu đi theo thời gian.
3.2 Triệu chứng cận lâm sàng
Chụp CT/MRI
Chụp cắt lớp vi tính (CT) và chụp cộng hưởng từ (MRI) là những kỹ thuật hình ảnh có thể được sử dụng để đánh giá não ở những người bị bại não liệt cứng nửa người (SHCP). Những kỹ thuật này có thể cung cấp hình ảnh chi tiết về cấu trúc và chức năng của não, đồng thời có thể giúp xác định các khu vực bị tổn thương hoặc phát triển bất thường.
Trong SHCP, chụp CT và MRI có thể cho thấy một loạt các bất thường, tùy thuộc vào mức độ và vị trí của tổn thương não. Những phát hiện phổ biến có thể bao gồm:
– Bất thường ở vỏ não: Vỏ não là lớp ngoài của não có nhiệm vụ xử lý thông tin cảm giác và điều khiển vận động. Trong SHCP, chụp CT và MRI có thể cho thấy sự bất thường của vỏ não ở một bên não.
– Bất thường ở hạch nền: Hạch nền là một nhóm cấu trúc nằm sâu trong não có liên quan đến điều khiển vận động. Trong SHCP, chụp CT và MRI có thể cho thấy những bất thường về kích thước hoặc cấu trúc của hạch nền ở bên não bị ảnh hưởng.
– Bất thường ở chất trắng: Chất trắng của não bao gồm các sợi thần kinh kết nối các khu vực khác nhau của não. Trong SHCP, chụp CT và MRI có thể cho thấy những bất thường trong chất trắng ở bên não bị ảnh hưởng, bao gồm giảm thể tích hoặc phát triển bất thường.
– Bất thường ở các khu vực khác: Tùy thuộc vào mức độ và vị trí của tổn thương não, chụp CT và MRI có thể cho thấy những bất thường ở các khu vực khác của não, chẳng hạn như tiểu não hoặc thân não.
Các phát hiện hình ảnh cụ thể trong SHCP có thể khác nhau tùy thuộc vào từng cá nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng. Các nghiên cứu hình ảnh thường được sử dụng cùng với các xét nghiệm và đánh giá chẩn đoán khác để xác nhận chẩn đoán SHCP và hướng dẫn các quyết định điều trị.
Điện não đồ
Điện não đồ giúp kiểm tra hoạt động điện của não để phát hiện các bất thường của não.
Các xét nghiệm khác: công thức máu, sinh hóa máu, đường huyết, chức năng gan thận để loại trừ các nguyên nhân khác
4. Điều trị
Như với tất cả các dạng bại não, hiện tại không có cách chữa trị liệt nửa người co cứng. Tuy nhiên, có nhiều lựa chọn điều trị có sẵn.
Các hình thức điều trị phổ biến nhất bao gồm:
- Vật lý trị liệu và nghề nghiệp
- Thuốc men
- Rèn luyện sức khỏe
- Phẫu thuật
- Hướng dẫn dinh dưỡng
- Liệu pháp oxy
- Nẹp
- Tiêm botulinum toxin (BT)
- Ngôn ngữ trị liệu
Vật lý trị liệu là phương pháp điều trị được sử dụng phổ biến nhất, không chỉ đối với bại não co cứng mà còn cho bại não nói chung. Các bác sĩ cần đánh giá nhu cầu cá nhân của từng trẻ để xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp.
5. Biến chứng
Liệt nửa người co cứng, đặc biệt là không được điều trị đúng cách, có thể dẫn đến các biến chứng nặng hơn. Nhiều trẻ em bị liệt nửa người co cứng có nguy cơ cao bị loãng xương, gãy xương, vẹo cột sống hoặc đau. Điều quan trọng là đảm bảo rằng trẻ em bị liệt nửa người co cứng nhận được dinh dưỡng hợp lý. Do rối loạn chức năng vận động miệng, họ có nguy cơ suy dinh dưỡng và viêm phổi hít.
Leave a Reply