Nguyên nhân và triệu chứng lâm sàng ấu trùng sán dây lợn

Sán dây lợn (Taenia solium) là một loại sán có khả năng lây nhiễm từ lợn sang người, gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới.Bệnh ấu trùng sán dây lợn có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, từ nhẹ đến nghiêm trọng, bao gồm đau đầu, buồn nôn và kích thước của sán có thể lên đến 10 mét trong ruột người. Cùng tìm hiểu rõ hơn về tác nhân cũng như triệu chứng bệnh dưới đây .

1. Đại cương

1.1. Tác nhân

Bệnh ấu trùng sán dây lợn là bệnh ký sinh trùng gây ra do người ăn phải trứng sán dây lợn Taenia solium qua thực phẩm hoặc nước uống. Bệnh ấu trùng sán dây lợn phân bố ở nhiều nước có điều kiện kinh tế khó khăn, điều kiện vệ sinh môi trường thấp kém như khu vực Châu Phi, Mỹ Latin, Đông Nam Á,… trong đó có Việt Nam.

1.2. Nguồn bệnh

– Thực phẩm, nước uống bị nhiễm trứng sán dây lợn

– Người nhiễm sán dây lợn trưởng thành

1.3.Tính cảm nhiễm và miễn dịch

Người ở tất cả các lứa tuổi và cả hai giới đều có khả năng mắc bệnh ấu trùng sán dây lợn. Kháng thể đặc hiệu có thể xuất hiện 3-4 tuần sau khi nhiễm và không bền vững. Đáp ứng miễn dịch trong bệnh sán dây lợn phụ thuộc vào vị trí, số lượng, kích thước và giai đoạn phát triển của nang sán.

1.4. Chu kỳ

(1) Sán dây lợn trưởng thành dạng lưỡng tính sống ký sinh trong ruột người. Trứng và đốt sán theo phân ra ngoài môi trường.

(2) Người, lợn ăn phải thực phẩm, nước uống chứa trứng sán dây lợn

(3),(7),(8) Trứng vào dạ dày và ruột dưới tác dụng của men tiêu hoá và dịch dạ dày, vỏ ngoài của trứng bị phân huỷ phát triển thành ấu trùng, ấu trùng chui qua thành ống tiêu hoá vào máu, tới các bộ phận trong cơ thể và tạo kén ở đó. Nang sán thường ký sinh ở cơ vân, não, mắt, tim,…

(4) Người ăn phải thịt lợn có nang ấu trùng sán dây lợn còn sống vào ruột sẽ nở ra sán dây trưởng thành

(5) Lúc mới nở sán dây chỉ có đầu và một đoạn cổ

(6) Sán phát triển bằng cách nẩy chổi, sinh đốt mới từ đốt cổ và sán dài dần ra, sống ở ruột non. Chiều dài của sán trưởng thành thường là 2-7m ( có thể dài 25m)

2.Triệu chứng lâm sàng

Tuỳ theo vị trí cư trú, số lượng nang có thể gặp các thể lâm sàng sau:

2.1. Ấu trùng sán dây lợn ở cơ

•  Phổ biến nhất trong các trường hợp ấu trùng sán dây lợn, tuy nhiên triệu chứng thường không rõ ràng nên không được phát hiện hoặc phát hiện tình cờ.
• Nang  sán dây lợn dưới bao cơ: hình tròn hoặc bầu dục , kích thước thường từ 1-2cm, có thể tới 3cm, di động dễ, không đau, không ngứa. Vị trí thường gặp nhất ở tay và ngực. Nang có thể tự thoái triển và canxi hoá.
•  Nang sán dây lợn ở mô cơ: thường không có triệu chứng, nếu bị nhiễm nhiều nang có thể máy cơ, giật cơ. Khi các nang bị vôi hoá có thể phát hiện bằng X-quang.
•  Nang sán dây lợn ở cơ tim: Tuỳ vào vị trí mà có thể không có triệu chứng hoặc gây rối loạn nhịp tim hoặc rối loạn dẫn truyền.

2.2. Ấu trùng sán dây lợn ở thần kinh trung ương

• Có thể gặp ở não, tuỷ sống: thường gây ra những biến chứng nguy hiểm cho người bệnh, thậm chí có thể gây tử vong.
• Triệu chứng lâm sàng đa dạng và không đặc hiệu tuỳ theo vị trí, số lượng và kích thước nang sáng trong não,  tuỷ sống.

2.2.1. Ấu trùng sán dây lợn ở não

Những triệu chứng lâm sàng thường gặp bao gồm:

• Động kinh: là triệu chứng thường gặp nhất, gặp ở 50-80 % các trường hợp nang sán trong nhu mô não.
• Đau đầu, buồn nôn, nôn do tăng áp lực nội sọ: gặp ở 20-30% số trường hợp.
• Não úng thuỷ do nang sán ký sinh ở các não thất làm tắc lưu thông dịch não tuỷ
•  Suy giảm trí nhớ, rối loạn tâm thần
• Bệnh nhân có thể bị liệt, rối loạn vận động, rối loạn cảm giác, nhìn mờ, nhìn đôi,…
• Trường hợp nhiều nang sán bệnh nhân có thể đột quỵ hoặc hôn mê dẫn đến tử vong

2.2.2. Ấu trùng sán dây lợn ở tuỷ sống

Trường hợp này ít gặp, triệu chứng lâm sàng có thể gặp như: Đau lưng, tê bì chân, tay, yếu cơ, rối loạn đại tiểu tiện, liệt.

2.3. Ấu trùng sán dây lợn ở mắt

•  Hiếm gặp, chiếm 1-3% tổng số các trường hợp ấu trùng sán dây lợn
• Nang sán xâm nhập vào mắt thông qua mạch võng mạc, có thể ký sinh bất cứ đâu trong ổ mắt như tiền phòng, trong võng mạc, đáy mắt, kết mạc,… hoặc trôi tự do trong thuỷ tinh thể, khoang dưới võng mạc
• Các triệu chứng lâm sàng thường gặp: Đau mắt, giảm thị lực, lồi mắt, nhìn mờ, nhìn đôi,…

3. Kết luận

Bệnh sán dây lợn là một trong những bệnh truyền nhiễm do sán dây lợn gây ra, có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Bệnh sán dây lợn là một bệnh truyền nhiễm do sán dây lợn sinh sản trong cơ thể con người, gây ra các triệu chứng như đau đầu, buồn nôn, nhìn mờ. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh sán dây lợn có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như sán não, tức là sán dây lợn xâm nhập vào não, làm hại đến hệ thống thần kinh.

Tóm lại, bệnh sán dây lợn là một bệnh truyền nhiễm có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Vì vậy, để phòng ngừa bệnh sán dây lợn, cần đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và giữ vệ sinh cá nhân tốt. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nghi ngờ về bệnh sán dây lợn, hãy đến bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Tham khảo: Chẩn đoán , điều trị và phòng bệnh ấu trùng sán dây lợn 2022- Bộ Y Tế

https://www.cdc.gov/parasites/taeniasis/index.html