Các bệnh ruột viêm là nhóm bệnh lý viêm mạn tính ảnh hưởng lên đường tiêu hóa. Bệnh ruột viêm có hai dạng chính là viêm loét đại tràng và bệnh Crohn. Bệnh Crohn có khởi phát lâm sàng rất đa dạng, có thể cho triệu chứng ở đường tiêu hóa và ở các cơ quan nằm ngoài đường tiêu hóa.
1. Định nghĩa bệnh Crohn
Bệnh ruột viêm (inflammatory bowel disease – IBD) là nhóm bệnh lý viêm mạn tính của đường tiêu hóa, có cơ chế bệnh sinh rất phức tạp, nguyên nhân vẫn chưa được chứng minh rõ ràng. Bệnh ruột viêm gồm có hai loại chính là bệnh Crohn (Crohn’s disease – CD) và viêm loét đại tràng (ulcerative colitis). Bệnh Crohn là dạng bệnh viêm ruột có thể ảnh hưởng mọi vị trí của ống tiêu hóa, từ khoang miệng cho đến lỗ hậu môn. So với viêm loét đại tràng, sang thương của bệnh Crohn thường không liên tục (xen kẽ giữa những đoạn sang thương bệnh lý và các đoạn ruột bình thường), tập trung chủ yếu ở đoạn cuối của ruột non và đoạn đầu đại tràng. Tổn thương ruột trong bệnh Crohn thường ảnh hưởng đến tất cả các lớp của thành ruột.
Bài viết chi tiết về triệu chứng, chẩn đoán và phân độ bệnh lý viêm loét đại tràng có trên chuyên trang VinmecDr.
2. Triệu chứng của bệnh Crohn
Tổn thương của bệnh Crohn thường ảnh hưởng đến ruột non và đoạn đầu của đại tràng. Hiếm khi CD ảnh hưởng đến trực tràng, nhưng CD có khả năng ảnh hưởng mọi vị trí của hệ tiêu hóa. Gần 80% bệnh nhân có tổn thương ở ruột non, trong đó khoảng đa phần là tập trung ở đoạn xa của ruột non. Gần một nữa bệnh nhân có chẩn đoán CD và tổn thương ở hồi tràng và đại tràng. Khoảng 30% bệnh nhân có các tổn thương quanh hậu môn. Khoảng từ 5 đến 15% bệnh nhân có tổn thương ở miệng, dạ dày – tá tràng.
Về diễn tiến của bệnh, CD có thể diễn tiến theo 02 con đường tương đối phân biệt. Một là dạng diễn tiến tạo thành các lỗ rò, đây là dạng diễn tiến bệnh phổ biến, thể hiện đặc trưng của bệnh là tổn thương tất cả các lớp của ống tiêu hóa. Dạng thứ hai là dạng tiến triển làm chít hẹp ống tiêu hóa do quá trình xơ hóa. Tạo thành các vị trí chít hẹp do xơ hóa gây ảnh hưởng đến lưu thông của ống tiêu hóa có thể chính là triệu chứng chủ yếu của dạng bệnh này.
Đối với các tổn thương ở ruột non ở dạng CD điển hình, bệnh nhân có thể biểu hiện như một trường hơp tắc ruột non. Quá trình bệnh diễn tiến âm thầm làm chít hẹp lòng ống tiêu hóa gây tắc, biểu hiện là những đợt co thắt đại tràng tái diễn, đôi khi có thể kèm theo buồn nôn và nôn. Triệu chứng này thường trở nên nặng nề hơi với chế độ ăn nhiều xơ do khối lượng thức ăn đến chỗ chít xẹp nhiều hơn. Thăm khám lâm sàng có thể sờ thấy khối căng hoặc đau ở phần tư dưới phải của bụng. Nếu các quá trình viêm diễn ra dữ dội, có thể có các dấu hiệu thể hiện tình trạng viêm ruột như: tiêu phân lỏng, chán ăn, sụt cân, sốt nhẹ.
Với các thể bệnh CD diễn tiến tạo thành các lỗ rò, biểu hiện thường gặp nhất là các lỗ rò xung quanh hậu môn. Trong khoảng 1/4 bệnh nhân CD, rò hậu môn là triệu chứng khởi phát đầu tiên của bệnh, đi trước các khởi phát trên đường tiêu hóa khác. Ngoài các tổn thương rò, có thể quan sát thấy các tổn thương khác như nứt, loét và hẹp hậu môn. Các đường rò với lỗ trong nằm cao ở đoạn trực tràng có thể cho biến chứng thành các abscess sâu. Các tổn thương ruột của CD có thể gây rối loạn hấp thu, dẫn đến tiêu lỏng, tiêu phân mỡ, hạ calci máu, suy dinh dưỡng và thiếu máu.
Đối với các tổn thương nằm ở các vị trí không điển hình của CD, khởi phát thường gặp nhất là các bệnh lý loét dạ dày tá tràng không do vi khuẩn Helicobacter pylori. Ngoài ra, các tổn thương chít hẹp do xơ hóa nằm ở các vị trí khác cũng có khả năng gây ra các triệu chứng của tắc ruột như đã đề cập ở trên. Các bệnh nhân có các khởi phát ngoài ruột non của CD thường khởi bệnh ở tuổi trẻ hơn. Biểu hiện ở miệng của CD có thể là các tổn thương loét dạng áp-tơ gây đau ở vùng miệng và nướu. Biểu hiện ở thực quản của CD có thể khởi phát là các triệu chứng nuốt đau hay nuốt khó.
Ngoài các biểu hiện do các tổn thương nằm trên đường tiêu hóa, triệu chứng bệnh Crohn có thể khởi phát ở các cơ quan ngoài hệ tiêu hóa, có thể kể đến như:
- Đau khớp và viêm khớp: các dạng bệnh lý ruột viêm thường có thể gây viêm khớp nhưng không có tổn thương phá hủy khớp, tần suất gặp có thể lên đến 20%.
- Các tổn thương da: cũng giống như viêm loét đại tràng, CD có thể cho hình ảnh khởi phát trên da là các hồng ban dạng nốt hoặc viêm da mủ hoại thư.
- Viêm xơ đường mật nguyên phát: xảy ra trong khoảng 5% bệnh nhân CD
- Sỏi thận: do sự rối loạn hấp thu mỡ, calcium và oxalate , các bệnh nhân CD có nguy cơ bị sỏi thận dạng calcium oxalate
- Giảm chất lượng xương: do rối loạn hấp thu calcium và việc sử dụng glucocorticoid trong điều trị, các bệnh nhân CD có nguy cơ giảm chất lượng xương trầm trọng.
Leave a Reply