U não là các khối u phát triển từ sự tăng trưởng bất thường của các tế bào não hoặc hệ thống thần kinh trung ương. Đây là một bệnh lý phức tạp với nhiều triệu chứng khác nhau. Việc hiểu rõ về phân loại u não là rất quan trọng đối với các chuyên gia y tế để tư vấn, chẩn đoán và điều trị cho bệnh nhân.
1. Nhắc lại về giải phẫu của não
Bộ não được tạo thành từ 3 phần chính là đại não, tiểu não và thân não. Ngoài ra, các màng não cũng được coi là một phần của não.
- Đại não: là phần lớn nhất của não. Gồm 2 bán cầu đại não ở hai bên, mỗi bán cầu kiểm soát phía đối diện của cơ thể. Đại não được chia làm 4 thùy nơi điều khiển các chức năng cụ thể:
- Thùy trán kiểm soát lý luận, cảm xúc, giải quyết vấn đề, lời nói biểu cảm và chuyển động.
- Thùy đỉnh kiểm soát cảm giác xúc giác, chẳng hạn như áp lực, đau và nhiệt độ. Nó cũng kiểm soát lời nói, định hướng không gian thị giác và tính toán.
- Thùy thái dương kiểm soát trí nhớ, các giác quan đặc biệt như thính giác và khả năng hiểu các lời nói hoặc chữ viết.
- Thùy chẩm là trung tâm xử lý thị giác.
- Tiểu não: nằm ở phần sau của não và bên dưới đại não. Tiểu não chịu trách nhiệm phối hợp và cân bằng, kiểm soát các chức năng ở cùng một bên của cơ thể.
- Thân não: là phần não kết nối tiểu não và tủy sống. Thân não được chia làm 3 bộ phận là hành não, trung não và cầu não. Hầu hết các xung nhịp dẫn truyền thông tin đều phải đi qua thân não. Đặc biệt là sự điều hoà của chức năng tim mạch, hô hấp hay các thói quen sinh hoạt thiết yếu.
- Các màng não: Đây là những màng bao quanh và bảo vệ não và tủy sống. Có 3 lớp màng não là màng cứng, màng nhện và màng nuôi. Dịch não tủy (CSF) được tạo ra từ đám rối mạch mạc của các não thất. CSF lưu thông xung quanh não và tủy sống giữa các lớp màng nhện và màng nuôi
2. U não thứ phát
U não thứ phát là một khối ung thư não bắt đầu ở một cơ quan khác của cơ thể, như vú, phổi hoặc đại tràng, sau đó di căn đến não (hay còn gọi là ung thư di căn não)
Khi khối u di căn đến màng não và dịch não tủy (CSF), nó được gọi là “leptomeningeal metastases” hoặc “neoplastic meningitis” (ung thư màng não mềm hay viêm màng não ung thư). Bệnh bạch cầu, ung thư hạch, khối u ác tính, ung thư vú hoặc ung thư phổi có khả năng mắc phải di căn này cao hơn các loại ung thư khác
3. U não nguyên phát
Nhìn chung, u não nguyên phát được chia thành 2 loại là u thần kinh đệm và u không phải u thần kinh đêm.
3.1. U thần kinh đệm (Gliomas)
U thần kinh đệm là một trong những loại u não phổ biến nhất. Chúng được cho là phát triển từ các tế bào thần kinh đệm hoặc tế bào tiền thân thần kinh đệm. U thần kinh đệm được chẩn đoán kèm với độ ác tính, biểu hiện khả năng phát triển và xâm lấn của khối u.
U thần kinh đệm bao gồm các loại sau:
- U sao bào (Astrocytoma): U sao bào là loại u thần kinh đệm phổ biến nhất, gặp ở trẻ em phổ biến hơn ở người lớn. Các tế bào này được tìm thấy trong đại não và tiểu não. Có 4 cấp độ của u sao bào:
- Độ I (pilocytic astrocytoma) là một khối u phát triển chậm, thường lành tính nhất và hiếm khi lan sang mô lân cận.
- Độ II (low-grade diffuse astrocytoma) là một khối u ác tính phát triển chậm, thường có thể lan sang mô lân cận và có thể trở thành độ cao hơn.
- Độ III (anaplastic astrocytoma) là một khối u có thể nhanh chóng phát triển và lan sang các mô lân cận.
- Độ IV (glioblastoma) là một dạng u sao bào rất ác tính.
- U nguyên bào thần kinh đệm ít nhánh (Oligodendroglioma): đây là những tế bào chịu trách nhiệm tạo ra myelin bao quanh các dây thần kinh, rất giàu protein và lipid. Chúng là một trong những u thần kinh đệm phát triển chậm nhất. Chúng phổ biến nhất ở não trước, đặc biệt là thùy trán.
- U biểu mô (Ependymoma): đây là khối u xuất phát từ các tế bào biểu mô ở tủy sống hoặc các não thất, nơi sản xuất và lưu thông dịch não tủy. Loại u này thường gặp ở trẻ em nhiều hơn ở người lớn. Đối với người lớn, khối u này hay xuất hiện ở cột sống.
- U thần kinh đệm thân não (Brain stem glioma): là khối u bắt đầu từ các tế bào thần kinh đệm trong thân não.
3.2. Khối u không phải u thần kinh đệm (non-glioma tumors)
Đây là các khối u không xuất phát từ tế bào thần kinh đệm. Các loại khối u không phải u thần kinh đệm bao gồm:
- U màng não (Meningioma): U màng não là khối u não nguyên phát phổ biến nhất. Chúng bắt đầu trong màng não và thường lành tính. U màng não có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng nếu nó phát triển và chèn ép vào não hoặc tủy sống hoặc xâm lấn vào nhu mô não.
- U tuyến tùng và tuyến yên (Pineal gland and pituitary glands tumors): Đây là những khối u bắt đầu ở tuyến tùng và tuyến yên
- U lympho thần kinh trung ương nguyên phát (Primary CNS lymphoma): Đây là một dạng ung thư hạch. U lympho thần kinh trung ương nguyên phát bắt đầu trong não và có thể lan đến dịch tủy sống và mắt.
- U nguyên bào tủy (Medulloblastoma): Được cho là bắt đầu một loại tế bào ở tiểu não. Nó phổ biến nhất ở trẻ em, thường là ung thư và có thể lan rộng khắp dịch não tủy
- U sọ hầu (Craniopharyngioma): Là một khối u lành tính bắt đầu từ các tế bào ở gần cuống tuyến yên. Đây là loại u rất hiếm, chỉ chiếm khoảng 2-4% số ca u não
- U tê bào Schwann (Schwannoma): Là những khối u hiếm và lành tính, được phát sinh từ các tế bào schwannoma trong vỏ bọc thần kinh và thường được tìm thấy trong hệ thống thần kinh trung ương, tủy sống hoặc ở các dây thần kinh ngoại biên của cơ thể. Ngoài ra, chúng còn được tìm thấy ở trong ổ bụng, đường tiêu hóa và trung thất.
Nguồn tham khảo: ASCO
Leave a Reply