Methotrexate và Ibuprofen là hai loại thuốc thường được sử dụng để điều trị các bệnh liên quan đến viêm và đau. Khi sử dụng cùng lúc, tương tác giữa hai loại thuốc này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị, gây ra các tác dụng phụ và thậm chí có thể gây nguy hiểm đến sức khỏe của bệnh nhân. Do đó, việc tăng cường giám sát và hạn chế tương tác giữa hai loại thuốc này là cực kỳ quan trọng trong quá trình điều trị.
1. Thông tin chung về Methotrexate và Ibuprofen
1.1. Methotrexate
Dược lý và cơ chế tác dụng:
- Methotrexate là chất kháng acid folic có tác dụng chống ung thư. Do có ái lực với enzym dihydrofolat reductase mạnh hơn acid folic nội sinh, thuốc ức chế acid folic chuyển thành acid tetrahydrofolic – chất cần thiết trong tổng hợp purin và pyrimidin – dẫn tới ức chế sinh tổng hợp ADN và ARN và làm ngừng quá trình gián phân, do vậy Methotrexate ức chế đặc hiệu pha S của chu kỳ tế bào. Các mô tăng sinh mạnh như các tế bào ung thư phân chia nhanh, tủy xương, tế bào thai nhi, biểu mô da (bệnh vảy nến), niêm mạc đường tiêu hóa là những tế bào nhạy cảm nhất với Methotrexate.
- Methotrexate có tác dụng ức chế miễn dịch, được sử dụng trong điều trị viêm khớp dạng thấp. Cơ chế chữa viêm khớp dạng thấp gồm tác dụng ức chế miễn dịch và/hoặc tác dụng chống viêm. Tác dụng ức chế miễn dịch cũng được sử dụng để ngăn chặn phản ứng chống lại mảnh ghép của vật chủ sau ghép tủy xương.
- Kháng Methotrexate có thể xảy ra và liên quan đến sự giảm thu nhận thuốc của tế bào, tăng hoạt tính của dihydrofolat reductase (liên quan với tăng tổng hợp enzym), hoặc giảm gắn Methotrexate với dihydrofolat reductase (do protein dihydrofolat reductase đột biến) và giảm nồng độ các chất chuyển hóa polyglutamylat của thuốc trong tế bào.
1.2. Ibuprofen
Dược lý và cơ chế tác dụng:
- Ibuprofen là thuốc chống viêm không steroid (NSAID), dẫn xuất từ acid propionic. Tương tự như các thuốc chống viêm không steroid khác, Ibuprofen có tác dụng giảm đau, hạ sốt và chống viêm. Cơ chế tác dụng của thuốc là ức chế enzym prostaglandin synthetase và do đó ngăn tạo ra prostaglandin, thromboxan và các sản phẩm khác của enzym cyclooxygenase. Ibuprofen cũng ức chế tổng hợp prostacyclin ở thận và có thể gây nguy cơ ứ nước do làm giảm dòng máu tới thận. Cần phải lưu ý đến điều này khi chỉ định cho người bệnh có suy thận, suy tim, suy gan và các bệnh có rối loạn về thể tích huyết tương.
- Tác dụng chống viêm của Ibuprofen xuất hiện sau hai ngày điều trị. Ibuprofen có tác dụng hạ sốt mạnh hơn Aspirin, nhưng kém Indomethacin. Thuốc có tác dụng chống viêm tốt và có tác dụng giảm đau tốt trong điều trị viêm khớp dạng thấp thanh thiếu niên.
2. Chỉ định của Methotrexate và Ibuprofen
2.1. Methotrexate
- Ung thư lá nuôi, bệnh bạch cầu, ung thư vú.
- Ung thư phổi, ung thư bàng quang, ung thư đầu và cổ, sác-côm xương, sác-côm sụn, sác-côm sợi.
- Bệnh vảy nến, viêm khớp vảy nến, viêm khớp dạng thấp, u sùi dạng nấm (u lymphô tế bào T), u lymphô không Hodgkin…
2.2. Ibuprofen
- Giảm đau và chống viêm từ nhẹ đến vừa: Trong một số bệnh như đau đầu, đau răng. Dùng Ibuprofen có thể giảm bớt liều thuốc chứa thuốc phiện trong điều trị đau sau đại phẫu thuật hay đau do ung thư. Viêm khớp dạng thấp, viêm khớp dạng thấp thanh thiếu niên.
- Hạ sốt ở trẻ em.
- Chứng còn ống động mạch ở trẻ sơ sinh thiếu tháng, dưới 34 tuần. Đau bụng kinh.
3. Tương tác giữa Methotrexate và Ibuprofen
Dùng đồng thời với thuốc chống viêm không steroid (NSAID) có thể làm tăng nồng độ trong huyết tương và độc tính của Methotrexate.
Cơ chế được đề xuất là NSAID ức chế đào thải Methotrexate qua thận và chất chuyển hóa của nó, 7-hydroxymethotrexate, mặc dù dữ liệu từ các nghiên cứu dược động học không nhất quán và mâu thuẫn. Sự dịch chuyển Methotrexate liên kết với albumin huyết thanh bởi một số NSAID cũng có thể đóng vai trò thứ yếu.
Nguy cơ cao nhất ở những bệnh nhân dùng liều cao Methotrexate và những người bị suy thận. Trong các nghiên cứu lâm sàng, dùng Methotrexate ở liều 7.5 đến 15 mg/tuần đã được sử dụng mà không có vấn đề gì rõ ràng ở những bệnh nhân bị viêm khớp dạng thấp và cũng nhận được chế độ liều lượng liên tục của NSAID.
Mức độ tương tác từ nhiều nguồn khác nhau:
- Drug: Nghiêm trọng
- WebMD: Nghiêm trọng
- Medscape: Nghiêm trọng
4. Tác dụng phụ
4.1 Tác dụng phụ của Methotrexate
Thường gặp: Chóng mặt, mệt mỏi, bệnh não, động kinh, sốt, ớn lạnh, đau khớp, viêm mạch, ban đỏ da, rụng tóc, tăng hoặc giảm sắc tố da, loét miệng, sưng lưỡi, viêm nướu, buồn nôn, nôn, đi ngoài, chán ăn, thủng ruột, giảm bạch cầu, tiểu cầu, xuất huyết,…
Ít gặp: Hội chứng thần kinh cấp, sốc phản vệ, viêm chân răng, rối loạn chức năng nhận thức, giảm sức đề kháng với nhiễm khuẩn, ban đỏ đa dạng, suy gan, rối loạn lympho bào, hoại tử xương và hoại tử mô, viêm màng ngoài tim, vẩy nến, động kinh, hội chứng Stevens-Johnson, tắc mạch huyết khối.
4.2 Tác dụng phụ của Ibuprofen
Thường gặp: Sốt, mỏi mệt, chướng bụng, buồn nôn, nôn, nhức đầu, hoa mắt chống mặt, mẩn ngứa, ngoại ban.
Ít gặp: Phản ứng dị ứng, viêm mũi, nổi mày đay, đau bụng, chảy máu dạ dày – ruột, làm loét dạ dày tiến triển, lơ mơ, mất ngủ, ù tai, rối loạn thị giác, thính lực giảm, thời gian chảy máu kéo dài.
Hiếm gặp: Phù, nổi ban, hội chứng Stevens – Johnson, rụng tóc, hạ natri, trầm cảm, viêm màng não vô khuẩn và hôn mê, nhìn mờ, rối loạn nhìn màu, giảm thị lực do ngộ độc thuốc, giảm bạch cầu, giảm tiểu cầu, giảm bạch cầu trung tính, tăng bạch cầu ái toan, giảm bạch cầu hạt, thiếu máu, rối loạn co bóp túi mật, các thử nghiệm thăm dò chức năng gan bất thường, nhiễm độc gan, viêm ruột hoại tử, hội chứng Crohn, viêm tụy, viêm bàng quang, đái ra máu, suy thận cấp, viêm thận kẽ, hội chứng thận hư, nhạy cảm với ánh sáng.
4.3 Tác dụng phụ có thể xảy ra khi sử dụng Methotrexate và Ibuprofen cùng nhau
Ức chế tủy xương nghiêm trọng và đôi khi gây tử vong, thiếu máu bất sản, độc tính trên đường tiêu hóa và độc tính trên thận đã được báo cáo khi sử dụng đồng thời Methotrexate với NSAID.
Khi dùng đồng thời NSAID với Methotrexate liều thấp hơn có báo cáo tác dụng phụ về viêm miệng, viêm phổi, nhiễm độc tủy xương và tử vong .
Bệnh nhân nên liên hệ với bác sĩ nếu xuất hiện các tác dụng phụ sau đây:
- Loét miệng hoặc lở loét
- Nôn mửa
- Tiêu chảy
- Phát ban
- Ăn mất ngon
- Đau hoặc sưng khớp
- Da và mắt đổi màu vàng
- Nước tiểu đậm
- Hụt hơi
- Ho khan
- Xanh xao
- Chóng mặt hoặc ngất xỉu
- Bầm tím hoặc chảy máu bất thường
- Động kinh
- Nhiễm trùng
- Các triệu chứng giống cúm ( sốt , ớn lạnh, đau nhức cơ thể, đau họng , yếu cơ).
5. Biện pháp xử lý
- Thay đổi liều lượng hoặc thời gian sử dụng thuốc
- Thay thế bằng các loại thuốc khác không tương tác với nhau
- Tăng cường giám sát và theo dõi tình trạng sức khỏe của bệnh nhân
6. Kết luận
Tương tác thuốc giữa Methotrexate và Ibuprofen có thể gây ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và gây tác dụng phụ đối với bệnh nhân. Do đó, cần tăng cường giám sát và hạn chế tương tác giữa hai loại thuốc này trong quá trình điều trị để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.
Nguồn: Dược thư Quốc gia Việt Nam, Drug.com
Leave a Reply