Carbamazepin và Phenytoin là hai loại thuốc chủ yếu được sử dụng trong điều trị các rối loạn động kinh. Tuy nhiên, sự kết hợp giữa hai loại thuốc này có thể gây ra tương tác thuốc, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và tăng nguy cơ phát sinh các tác dụng phụ. Do đó, việc kiểm soát liều lượng và theo dõi tình trạng sức khỏe của bệnh nhân trong quá trình sử dụng là rất quan trọng.
1. Thông tin chung về thuốc Carbamazepin
1.1 Cơ chế tác dụng
- Tác dụng dược lý của Carbamazepin tương tự như tác dụng của các chất chống co giật thuộc nhóm dẫn chất Hydantoin. Tác dụng chống co giật của Carbamazepin như Phenytoin, chủ yếu liên quan đến việc hạn chế dẫn truyền qua synap bằng cách làm giảm điện thế màng tế bào. Carbamazepin làm giảm đau dây thần kinh tam thoa do làm giảm dẫn truyền qua synap trong nhân tam thoa. Thuốc cũng được chứng minh là có tác dụng an thần, kháng Cholinergic, chống trầm cảm, giãn cơ, chống loạn nhịp tim, kháng bài niệu và ức chế dẫn truyền thần kinh – cơ. Carbamazepin chỉ có tác dụng giảm đau nhẹ.
1.2 Chỉ định
Bệnh động kinh:
- Động kinh cục bộ có triệu chứng phức hợp (động kinh tâm thần Vận động, động kinh thùy thái dương).
- Động kinh cơn lớn (co cứng – co giật toàn bộ).
- Các kiểu động kinh phức hợp gồm các loại trên hoặc các loại động kinh cục bộ hoặc toàn bộ khác.
Đau dây thần kinh tam thoa:
- Giảm đau trong bệnh đau dây thần kinh tam thoa
- Giảm đau dây thần kinh lưỡi – hầu.
Bệnh hưng – trầm cảm (rối loạn lưỡng cực):
- Dự phòng bệnh hưng – trầm cảm ở các người bệnh không đáp ứng với Lithium
1.3 Tác dụng phụ
Thường gặp: Chóng mặt, giảm bạch cầu, giảm tiểu cầu, mất điều phối, mệt mỏi, ngủ gà, đau đầu, chán ăn, buồn nôn, nôn, khô miệng, kích ứng trực tràng nếu dùng đạn trực tràng,…
Ít gặp: Ỉa chảy, táo bón, run, mất thăng bằng,loạn trương lực cơ, rung giật cơ, run giật nhãn cầu,…
Hiếm gặp: Nói khó, rối loạn vận nhãn, viêm thần kinh ngoại vi, viêm màng não vô khuẩn, yếu cơ, liệt nhẹ, thay đổi vị giác, viêm lưỡi, viêm miệng, đau bụng, viêm tụy, blốc nhĩ – thất và nhịp tim chậm, các tai biến huyết khối tắc mạch, suy tim sung huyết, suy tuần hoàn, hạ huyết áp hoặc tăng huyết áp, viêm tắc tĩnh mạch và làm nặng thêm chứng thiếu máu cục bộ mạch vành, viêm tĩnh mạch huyết khối, huyết khối – nghẽn mạch,…
2. Thông tin chung về thuốc Phenytoin
2.1 Cơ chế tác dụng
- Phenytoin là dẫn chất Hydantoin có tác dụng chống co giật và gây ngủ nên được dùng chống động kinh cơn lớn và động kinh cục bộ khác và cả động kinh tâm thần – vận động. Thuốc không được dùng chống động kinh cơn nhỏ. Cơ chế tác dụng chống co giật của Phenytoin vẫn chưa thật rõ ràng, tuy nhiên có thể Phenytoin rút ngắn cơn phóng điện và có tác dụng ổn định kênh Natri phụ thuộc điện thế ở màng nơron, làm hạn chế sự lan truyền phóng điện trong ổ động kinh. Phối hợp với các thuốc chống động kinh khác rất phức tạp, nên tránh. Hơn nữa, Phenytoin còn có tác dụng chống loạn nhịp tim tương tự như các thuốc Quinidin hay Procainamid. Mặc dù, Phenytoin ít có tác dụng trong kích thích điện cơ tim, nhưng lại có tác dụng làm giảm sức co bóp tim, điều hòa nhịp tim, cải thiện dẫn truyền nhĩ – thất, đặc biệt trong trường hợp bị nhiễm độc Digitalis.
2.2 Chỉ định
- Động kinh cơn lớn, động kinh cục bộ, có thể dùng cho trạng thái động kinh.
- Động kinh tâm thần – vận động.
- Điều trị loạn nhịp nhanh thất và nhịp nhanh nhĩ kịch phát do nhiễm độc Digitalis, đặc biệt trên bệnh nhân không đáp ứng với các thuốc chống loạn nhịp thông thường.
2.3 Tác dụng phụ
Thường gặp: Buồn ngủ, chóng mặt, nồng độ acid folic huyết thanh thấp, rối loạn điều phối, rung giật nhãn cầu, run ngọn chi, tăng sản lợi, ngoại ban, mày đay, rậm lông,
Ít gặp: Khó tiêu, buồn nôn, nôn, bệnh hoạch lympho (sốt, ngoại ban, hạch bạch huyết to)
Hiếm gặp: Lupus ban đỏ toàn thận, giảm bạch cầu hạt, thiếu máu bất sản, giảm bạch cầu, thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ, giảm tiểu cầu, blốc nhĩ – thất, hội chứng Stevens – Johnson, lú lẫn.
3. Tương tác thuốc giữa Carbamazepin và Phenytoin
3.1 Cơ chế
Có 3 cơ chế tương tác thuốc xảy ra giữa Carbamazepin và Phenytoin:
- Carbamazepin sẽ làm giảm nồng độ, giảm tác dụng của Phenytoin bằng cách ảnh hưởng chuyển hóa enzym CYP2C9/10 ở gan. (1)
- Phenytoin sẽ làm giảm nồng độ, giảm tác dụng của Carbamazepin bằng cách ảnh hưởng đến chuyển hóa enzym CYP3A4 ở gan/ruột. (2)
- Carbamazepine có thể làm tăng hoặc giảm nồng độ Phenytoin, cơ chế chưa rõ. (3)
3.2 Tác dụng phụ có thể xảy ra khi sử dụng Carbamazepin và Phenytoin cùng nhau
Bệnh nhân có thể bị mất kiểm soát, co giật, hoặc có các triệu chứng ngộ độc Hydantoin (buồn ngủ, rối loạn thị giác, thay đổi trạng thái tâm thần, buồn nôn hoặc mất điều hòa)
3.3 Biện pháp xử lý
Theo dõi chặt chẽ các bằng chứng lâm sàng và xét nghiệm về tác dụng thay đổi, đặc biệt khi bắt đầu hoặc ngừng sử dụng một loại thuốc.
3.4 Mức độ tương tác thuốc từ nhiều nguồn khác nhau
Drug: Vừa phải
WebMD:
- Cơ chế (1), (2): Nghiêm trọng
- Cơ chế (3): Nhỏ
Medscape:
- Cơ chế (1), (2): Nghiêm trọng
- Cơ chế (3): Nhỏ
4. Kết luận
Tương tác thuốc giữa Carbamazepin và Phenytoin là một vấn đề quan trọng trong điều trị các rối loạn động kinh. Việc sử dụng hai loại thuốc này đồng thời có thể ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và tăng nguy cơ phát sinh các tác dụng phụ. Do đó, bác sĩ cần phải theo dõi tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và điều chỉnh liều lượng thuốc để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong điều trị.
Nguồn: Dược thư Quốc gia Việt Nam, Drug.com
Leave a Reply