Thang điểm MELD – Bệnh nhân có thực sự cần ghép gan?

Thang điểm MELD là viết tắt của Model for End-Stage Liver Disease, là một công cụ đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh gan. Thang điểm MELD được sử dụng để ước tính tỷ lệ tử vong của bệnh nhân và xác định thời điểm phù hợp để thực hiện ghép gan.Thang điểm MELD được phát triển để thay thế thang điểm Child-Pugh, một thang điểm truyền thống được sử dụng để đánh giá chức năng của gan.

1. Các yếu tố đánh giá trong thang điểm MELD

Thang điểm MELD (Model for End-Stage Liver Disease) là một hệ thống đánh giá sức khỏe của gan dựa trên các chỉ số huyết thanh như bilirubin, INR và creatinine.

Thang điểm MELD sử dụng ba chỉ số huyết thanh để đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh gan, gồm bilirubin huyết thanh, thời gian đông máu (INR) và creatinine huyết thanh.

• 1. Bilirubin huyết thanh: Bilirubin là một chất bảo vệ gan được sản xuất khi các tế bào đỏ bị phá hủy trong cơ thể. Nồng độ bilirubin tăng cao trong máu có thể là dấu hiệu của bệnh gan. Bilirubin huyết thanh là một chỉ số quan trọng để đánh giá chức năng gan, và nó được sử dụng trong thang điểm MELD để đo lường mức độ nghiêm trọng của bệnh gan.
• 2. Thời gian đông máu (INR) : INR là viết tắt của International Normalized Ratio. Đây là xét nghiệm đánh giá mức độ hình thành các cục máu đông, biểu thị thời gian đông máu của bệnh nhân.  Thời gian đông máu (INR) thể hiện khả năng máu đông trong cơ thể. Khi gan bị tổn thương, gan có thể không sản xuất đủ các yếu tố đông máu, dẫn đến thời gian đông máu (INR) kéo dài. Thời gian đông máu (INR) là một chỉ số quan trọng để đánh giá chức năng gan và được sử dụng trong thang điểm MELD.
• 3. Creatinine huyết thanh: Creatinine là một chất được tạo ra khi cơ bắp hoạt động và được giải phóng vào máu. Nồng độ creatinine tăng cao trong máu có thể là dấu hiệu của suy thận hoặc bệnh gan. Creatinine huyết thanh là một chỉ số quan trọng để đánh giá chức năng thận và gan, và nó được sử dụng trong thang điểm MELD để đo lường mức độ nghiêm trọng của bệnh gan.

Các yếu tố này đều là các chỉ số huyết thanh quan trọng để đánh giá chức năng gan và thận. Khi gan bị tổn thương hoặc suy giảm chức năng, nồng độ bilirubin và thời gian đông máu (INR) thường tăng, trong khi nồng độ creatinine huyết thanh cũng có thể tăng do suy thận hoặc bệnh gan. Thang điểm MELD sử dụng các chỉ số này để đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh gan và giúp quyết định sự ưu tiên trong việc cấp cứu và điều trị cho bệnh nhân.

2. Cách tính điểm MELD

Để tính điểm MELD, các yếu tố sau được đánh giá:

• 1. Creatinine (Cr): đo nồng độ creatinine trong máu, là một chỉ số của chức năng thận.
• 2. Bilirubin (Bili): đo nồng độ bilirubin trong máu, là một chỉ số của chức năng gan.
• 3. INR (International Normalized Ratio): đo thời gian đông máu của bệnh nhân, là một chỉ số của chức năng đông máu.

Công thức tính điểm MELD là:

Trong đó, ln là hàm logarit tự nhiên.

Điểm MELD của bệnh nhân càng cao thì mức độ nghiêm trọng của bệnh gan càng cao. Theo đó, các mức điểm MELD được đánh giá như sau:

– Điểm MELD dưới 10: tương đối an toàn, tỷ lệ tử vong thấp.
– Điểm MELD từ 10 đến 19: trung bình nghiêm trọng, tỷ lệ tử vong cao hơn.
– Điểm MELD từ 20 đến 29: nghiêm trọng, tỷ lệ tử vong cao.
– Điểm MELD trên 30: rất nghiêm trọng, tỷ lệ tử vong rất cao.

Các điểm số này thường được sử dụng để quyết định liệu có cần thực hiện ghép gan cho bệnh nhân hay không. Bệnh nhân có điểm MELD cao hơn có ưu tiên hơn trong việc chờ ghép gan.

3. Ứng dụng của thang điểm MELD

Thang điểm MELD được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực y học để đánh giá nghiêm trọng của bệnh gan mạn tính và dự đoán tỷ lệ tử vong của bệnh nhân. Dưới đây là những tình huống phổ biến trong đó thang điểm MELD được sử dụng:

• Đánh giá nghiêm trọng của bệnh gan mạn tính và bệnh gan giai đoạn cuối : Thang điểm MELD được sử dụng để đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh gan mạn tính và bệnh gan giai đoạn cuối, quyết định liệu có cần thực hiện ghép gan cho bệnh nhân.
• Điều chỉnh liều thuốc và quyết định thời điểm phẫu thuật: Thang điểm MELD cũng được sử dụng để điều chỉnh liều thuốc đối với bệnh nhân sử dụng thuốc để điều trị bệnh gan mạn tính và quyết định thời điểm phẫu thuật cho bệnh nhân.
• Quyết định thời gian chờ ghép gan: Thang điểm MELD cũng được sử dụng để quyết định thời gian chờ ghép gan cho bệnh nhân. Bệnh nhân có điểm MELD cao hơn có ưu tiên hơn trong việc chờ ghép gan.
• Dự đoán tỷ lệ tử vong của bệnh nhân: Thang điểm MELD được sử dụng để dự đoán tỷ lệ tử vong của bệnh nhân mắc bệnh gan mạn tính hoặc bệnh gan giai đoạn cuối. Bệnh nhân có điểm MELD cao hơn có tỷ lệ tử vong cao hơn.

4. Những lưu ý khi sử dụng thang điểm MELD

Mô hình bệnh gan giai đoạn cuối, hoặc điểm MELD được sử dụng để ước tính mức độ nặng của bệnh liên quan và khả năng sống của bệnh nhân đang chờ ghép gan.

• Trẻ dưới 12 tuổi cần phải được đánh giá theo điểm PELD.
• Nếu bệnh nhân đã có từ 2 lần điều trị bằng chạy thận nhân tạo trở lên hoặc 24 giờ thẩm tách máu tĩnh mạch-tĩnh mạch liên tục (CVVHD) trong tuần trước thời điểm tính điểm, Creatinine sẽ được đặt thành 4 mg/dL, nồng độ creatinine tối đa được phép đưa vào mô hình.
• Nếu bệnh nhân từ 12 đến 17 tuổi và bị rối loạn chu trình urê, tăng axit hữu cơ máu hoặc u nguyên bào gan, điểm MELD sẽ được đặt ở mức 30.
• Đối với những bệnh nhân bị ung thư biểu mô tế bào gan, điểm PELD/MELD được tăng lên theo thuật toán do UNOS (United Network for Organ Sharing, Mạng lưới Chia sẻ Nội tạng Hoa Kỳ) thiết lập.

Vai trò của thang điểm MELD trong dự đoán tỷ lệ tử vong của bệnh nhân mắc bệnh gan mạn tính hoặc bệnh gan giai đoạn cuối rất quan trọng trong việc quyết định liệu có cần thực hiện ghép gan cho bệnh nhân hay không. Thang điểm MELD giúp đánh giá nghiêm trọng của bệnh và dự đoán tỷ lệ tử vong của bệnh nhân, từ đó giúp các bác sĩ quyết định liệu có cần thực hiện ghép gan và đưa ra các phương pháp điều trị hiệu quả.