Hướng dẫn điều trị người bệnh đái tháo đường mắc COVID-19

Hướng dẫn điều trị người bệnh đái tháo đường mắc COVID-19 là rất quan trọng vì người bệnh đái tháo đường có nguy cơ cao hơn mắc COVID-19 và phát triển các biến chứng nghiêm trọng hơn. Ngoài ra, COVID-19 cũng có thể ảnh hưởng đến quản lý đái tháo đường của bệnh nhân, do đó điều trị COVID-19 cần phải được tính đến các yếu tố cụ thể của bệnh nhân.

1. Một số điểm cần lưu ý về đái tháo đường và Covid-19.

1.1. Cơ chế khiến bệnh đái tháo đường dễ bị biến chứng nặng và tử vong khi nhiễm COVID-19

– Tình trạng tăng nồng độ IL-6, TNF-a và các cytokines viêm khác trong huyết thanh người bệnh đái tháo đường và các thử nghiệm trên động vật cho thấy đái tháo đường thúc đẩy tăng sản xuất IL-6 dưới tác động của TLR4 là 1 trong các cơ chế làm nặng thêm mức độ nặng của người bệnh COVID-19.

– Các nghiên cứu cho thấy coronavirus, bao gồm SARS, nhiều khả năng đã hoạt hóa TLR3 và TLR4, dẫn đến làm giảm đáp ứng miễn dịch, tiếp đó làm tăng dữ dội các cytokin mà chủ yếu là IL-6 có thể là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do viêm phổi do coronavirus.

– Đái tháo đường và tăng đường huyết tác động xấu lên diễn tiến của COVID-19. Kiểm soát đường huyết không tốt (tăng hoặc hạ đường huyết) làm tăng nguy cơ tử vong, diễn tiến bệnh mắc kèm nặng lên, kéo dài thời gian nằm viện khi mắc các bệnh khác, tăng chi phí và COVID-19 không là ngoại lệ. Do vậy, mục đích chính của kiểm soát tốt đường huyết là giảm thiểu các nguy cơ này.

1.2. Các nguyên nhân gây dao động đường huyết ở người bệnh đái tháo đường nhiễm COVID-19.

– Chế độ ăn và giờ ăn thay đổi

– Thiếu hoặc thay đổi các thuốc điều trị đái tháo đường do bị cách ly

– Không hoặc giảm vận động do phải ở nhà vì cách ly xã hội

– Nhiễm khuẩn làm tăng tiết glucocorticoid

– Lo âu, sợ hãi, căng thẳng làm tăng đường huyết

– Điều trị glucocorticoid cho một số người bệnh làm tăng đường huyết

– COVID-19 làm cơ thể tăng sản xuất các cytokine viêm, gây stress nặng ở các NB nặng và nguy kịch

1.3. Ảnh hưởng của các thuốc điều trị COVID-19 lên đường huyết.

– Các thuốc hạ sốt, giảm đau:

+ Aspirin liều cao làm giảm đường huyết

+ Acetaminophen có thể ảnh hưởng đến kết quả đường huyết mao mạch (gây sai lạc kết quả hoặc không nhận được kết quả), và có thể gây độc cho gan, thận

+ Ibuprofen có thể làm tăng tác dụng hạ đường huyết của Insulin.

– Các thuốc chống xung huyết, ngạt mũi (decongestant) có thể làm tăng đường huyết

– Glucocorticoid: làm tăng đường huyết

– Cho đến thời điểm hiện tại các Hiệp hội đều khuyến cáo vẫn tiếp tục điều trị nhóm thuốc ức chế men chuyển/ức chế thụ thể AT1 cho các người bệnh đái tháo đường mắc hoặc nghi mắc COVID-19.

2. Điều trị người bệnh ĐTĐ mắc COVID-19 nằm viện

2.1. Đặc điểm người bệnh

– Trong dịch COVID-19, có thể có nhiều người bệnh đái tháo đường đi cấp cứu do nhiễm toan ceton, tăng đường huyết cấp tính vì vậy các bệnh viện/khoa phải có phác đồ điều trị tăng đường huyết cấp cứu theo hướng dẫn của Bộ Y tế, hoặc các Hiệp hội chuyên ngành.

– Tăng cường khả năng làm việc nhóm giữa các chuyên khoa để phối hợp điều trị tốt nhất người bệnh đái tháo đường nhiễm COVID-19 do người bệnh COVID có thể nằm điều trị tại khoa phòng không có bác sỹ chuyên khoa nội tiết. Tăng cường hội chẩn và tham khảo các phác đồ kiểm soát đường huyết của Bộ Y tế.

– Tăng đường huyết phản ứng là tình trạng phát hiện tăng đường huyết lần đầu ở bệnh nhân mắc COVID-19: người bệnh có ĐH > 7,8 mmol/L (không có tiền sử đái tháo đường) cần được theo dõi đường huyết trong 24 – 48 giờ, nếu đường huyết > 7,8 mmol/L lặp lại, cần được theo dõi tiếp tục và điều trị nếu đường huyết không đạt mục tiêu đề ra.

2.2. Mục tiêu đường huyết

Áp dụng mục tiêu đường huyết cho người bệnh đái tháo đường nội trú (theo AACE/ADA năm 2009):

– Mục tiêu đường huyết trước ăn < 7,8 mmol/L

– Mục tiêu đường huyết bất kỳ < 10 mmol/L

– Tránh hạ đường huyết, phải đánh giá lại phác đồ insulin khi đường huyết xuống < 5,6 mmol/L

– Đôi khi người bệnh có thể duy trì nồng độ đường huyết ở trên hoặc dưới ngưỡng nêu trên. Ví dụ có thể để đường huyết cao hơn ở người bệnh cao tuổi, có nhiều bệnh nền, người bệnh nguy kịch.

2.3. Sử dụng thuốc/phác đồ

– Nếu tình trạng người bệnh ổn định, nhẹ và có thể ăn được: có thể tiếp tục dùng thuốc uống như trước khi nhập viện (có thể là thuốc uống, insulin hoặc kết hợp) nếu mức HbA1c ở mức chấp nhận được (<8,0%). Nếu HbA1c trên mức này, cần tăng cường thuốc hạ đường huyết so với thuốc đang dùng ở nhà.

– Người bệnh không nguy kịch: điều trị insulin tiêm dưới da, tính liều dựa trên liều người bệnh đang điều trị ngoại trú.

– Người bệnh nguy kịch: Truyền insulin tĩnh mạch liên tục theo phác đồ

– Khuyến cáo sử dụng các thuốc điều trị đái tháo đường trong bệnh viện:

– Cá thể hóa phác đồ insulin cho từng người bệnh.

– Đối với đái tháo đường type 1: Phác đồ tối ưu là bơm tiêm insulin hoặc insulin nền-nhanh. Ưu tiên chọn insulin analogues.

– Đái tháo đường liên quan đến glucocorticoid:

+ Tăng ĐH do glucocorticoid thường xảy ra sau bữa trưa và trước bữa ăn tối. Vì vậy, chọn lựa insulin là ưu tiên hàng đầu và phải kiểm tra đường huyết sau bữa trưa và trước ăn tối.

+ Khi giảm liều glucocorticoid, nên chú ý dao động đường huyết và chỉnh liều insulin tương ứng.

Nguồn tham khảo: Bộ Y tế