Viêm teo dạ dày mạn tính hay còn gọi là viêm teo dạ dày chuyển sản là một hình thái của viêm dạ dày mạn tính. Đặc điểm của nhóm bệnh này là ngoài hình ảnh thể hiện sự viêm mạn tính còn có tổn thương làm thiểu sản (teo) biểu mô tuyến dạ dày, có thể bị thay thế bằng biểu mô trụ của ruột. Nhóm bệnh này có thể dẫn đến những biến chứng nặng nề hơn, đặc biệt là ung thư dạ dày, nên cần có chiến lượt chẩn đoán và điều trị phù hợp.
1. Định nghĩa và phân loại
Viêm teo dạ dày mạn tính (chronic atrophic gastritis) hay còn gọi là viêm teo dạ dày chuyển sản (metaplastic atrophic gastritis) là một hình thái của viêm dạ dày mạn tính. Đặc điểm của nhóm bệnh này là ngoài hình ảnh mô bệnh học thể hiện sự viêm mạn tính (sự xâm nhiễm của các tế bào viêm mạn tính – các tế bào đơn nhân như mono bào, tương bào và lympho bào) còn có tổn thương làm thiểu sản (teo) biểu mô tuyến dạ dày có thể bị thay thế bằng biểu mô trụ của ruột.
Viêm dạ dày mạn tính được chia làm 03 dạng chính dựa trên nhiều yếu tố nhưng chủ yếu là hình thái tổn thương quan sát bằng nội soi hay bằng giải phẫu bệnh học. Bên cạnh viêm hang vị do Helicobacter pylori, thì viêm teo niêm mạc dạ dày là một nhóm bệnh lý thuộc nhóm viêm dạ dày mạn tính. Trong đó, viêm teo dạ dày có hai dạng bệnh chính là Viêm teo dạ dày chuyển sản do tự miễn (autoimmune metaplastic atrophic gastritis – AMAG) và Viêm teo dạ dày chuyển sản do môi trường (environmental metaplastic atrophic gastritis – EMAG). Hai dạng này có thể khác biệt về các yếu tố bệnh sinh bệnh và cả hình thái lâm sàng. Nhưng trong rất nhiều trường hợp, có sự chồng lấp hai dạng này trên mô bệnh học dẫn đến hình thái lâm sàng khó phân biệt.
- Viêm teo dạ dày chuyển sản do tự miễn (autoimmune metaplastic atrophic gastritis – AMAG) – Là dạng sang thương thiểu dưỡng (hay còn gọi là teo) và chuyển sản của biểu mô dạ dày, đặc trưng là tập trung ở vùng thân vị (corpus). Các nghiên cứu trên mô hình động vật cho thấy sự có mặt của kháng thể kháng bơm H+/K+-ATPase trên tế bào thành ở một số cá thể quan sát được AMAG. Đồng thời, các chứng cứ về mô bệnh học cũng cho thấy sự thâm nhiễm bất thuờng của các tế bào lympho T CD4+ và phản ứng bất thường của các tế bào này với bơm H+/K+-ATPase. Bằng chứng về cơ chế cũng như hình thái của phản ứng của phản ứng tự miễn của AMAG chưa thực sự rõ ràng.
- Viêm teo dạ dày chuyển sản do môi trường (environmental metaplastic atrophic gastritis – EMAG) – Là dạng sang thương thiểu dưỡng (hay còn gọi là teo) và chuyển sản ruột của biểu mô dạ dày, đặc trưng là phân bố của sang thương lan tỏa ở cả hang vị và thân vị. Có nhiều yếu tố đóng góp vào cơ chế sinh bệnh học của EMAG, trong đó phần lớn đều có liên quan đến vi khuẩn HP. Các yếu tố liên quan đến di truyền, chủng tộc đặc biệt là chế độ ăn cũng góp phần vào quá trình bệnh sinh của EMAG. Một số nhóm dân tộc có nguy cơ mắc EMAG cao bao gồm người Mỹ gốc Phi, người Scandinavia, người Á châu, người Mỹ Latinh, người Trung Mỹ và Nam Mỹ, người Nhật Bản và Trung Quốc.
2. Chẩn đoán viêm teo dạ dày mạn tính
Viêm teo niêm mạc dạ dày mạn tính được chẩn đoán xác định dựa trên các bằng chứng về mô bệnh học. Phương pháp khảo sát lựa chọn ưu tiên là nội soi tiêu hóa trên có sinh thiết. Chỉ định của phương pháp nội soi tiêu hóa trên có sinh thiết xuất phát từ nghi ngờ viêm dạ dày qua các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng
Triệu chứng lâm sàng của mỗi dạng trong nhóm này (EMAG hay AMAG) có thể rất khác nhau và sẽ được bàn luận cụ thể trong các bài viết riêng của các bệnh lý này. Trong viêm teo niêm mạc dạ dày, do sự tổn thương gây thiểu dưỡng và chuyển sản của các tế bào chức năng chuyên biệt của tuyến dạ dày có thể gây giảm bài tiết một số sản phẩm quan trọng như: axit dạ dày, Pepsinogen và yếu tố nội tại (intrinsic factor – có vai trò trong hấp thu vitamin B12). Một số triệu chứng chung hay phổ biến có thể gặp là: đau bụng thượng vị, khó tiêu, tiêu chảy, thiếu máu và các bệnh lý liên quan đến tình trạng loạn khuẩn dạ dày và nhiễm trùng đường ruột.
Nội soi tiêu hóa trên có sinh thiết vừa có thể cung cấp hình ảnh đại thể của tổn thương viêm vừa có thể cho thông tin chẩn đoán xác định qua phân tích mô bệnh học. Như đã đề cập ở trên, đặc điểm của nhóm bệnh này là ngoài hình ảnh mô bệnh học thể hiện sự viêm mạn tính (sự xâm nhiễm của các tế bào viêm mạn tính – các tế bào đơn nhân như mono bào, tương bào và lympho bào) còn có tổn thương làm thiểu sản (teo) biểu mô tuyến dạ dày có thể bị thay thế bằng biểu mô trụ của ruột. Phân tích mô bệnh học còn cho phép đánh giá mức độ, qua đó tiên lượng khả năng ung thư hóa của tổn thương chuyển sản. Để đánh giá mức độ của tổn thương viêm dạ dày mạn trên giải phẫu bệnh học, có thể dùng thang OLGA/OLGIM để đánh giá.
Nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm, bệnh có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm, trong đó có khả năng phát triển thành ung thư dạ dày. Do đó, việc chẩn đoán và điều trị sớm là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe và phòng ngừa bệnh ung thư dạ dày. Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec, các chuyên gia và kỹ thuật hiện đại trong lĩnh vực tiêu hóa sẵn sàng hỗ trợ và chẩn đoán bệnh của bệnh nhân một cách chính xác và kịp thời.
Leave a Reply