Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) là một tình trạng căng thẳng hoặc rối lạn cảm xúc trong giai đoạn trước kỳ kinh, có những đặc điểm như cáu gắt, lo lắng, phù nề, đau vú và nhức đầu. Bài viết này đưa ra các cách tiếp cận trong chẩn đoán và điều trị hội chứng này.
1. Hội chứng tiền kinh nguyệt là gì?
Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) là một tình trạng tái phát trong giai đoạn trước kỳ kinh, có những đặc điểm như cáu gắt, lo lắng, cảm xúc không ổn định, trầm cảm, phù nề, đau vú và nhức đầu. Thường kéo dài trong 5 ngày trước khi kinh và thường tự giảm sau vài giờ kể từ khi kinh bắt đầu. Rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt là một dạng nặng của PMS. Chẩn đoán dựa trên quan sát lâm sàng, ghi lại hàng ngày các triệu chứng của bệnh nhân. Điều trị tập trung vào giảm triệu chứng và có thể bao gồm chế độ ăn uống, sử dụng thuốc và tư vấn.
2. Nguyên nhân
Nguyên nhân của hội chứng tiền kinh nguyệt chưa được hiểu rõ.
Có nhiều yếu tố có thể gây ra hội chứng tiền kinh nguyệt, bao gồm:
- Yếu tố nội tiết: Một số yếu tố nội tiết như sự biến đổi trong quá trình chuyển hóa carbohydrate, sự thay đổi mức độ tuần hoàn estrogen và progesterone, tăng hormone prolactin, và phản ứng bất thường với estrogen và progesterone có thể góp phần gây ra hội chứng tiền kinh nguyệt. Cũng có thể có sự thừa aldosterone hoặc ADH.
- Yếu tố di truyền: Có một khuynh hướng di truyền trong hội chứng tiền kinh nguyệt, tức là có khả năng nhiễm sắc thể di truyền từ thế hệ cha mẹ đến con cái.
- Thiếu serotonin: Sự thiếu hụt serotonin được cho là đóng góp vào hội chứng tiền kinh nguyệt. Phụ nữ bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi PMS có nồng độ serotonin thấp hơn. Việc sử dụng thuốc ức chế tái hấp thụ serotonin (SSRI) có thể làm tăng nồng độ serotonin và giảm các triệu chứng của PMS.
- Thiếu magiê và canxi: Magiê là một khoáng chất quan trọng tham gia vào nhiều quá trình sinh lý trong cơ thể, bao gồm điều tiết hệ thống thần kinh và cân bằng hormone. Thiếu magiê có thể góp phần vào việc gây ra sự không ổn định cảm xúc và các triệu chứng tâm lý như lo lắng và trầm cảm. Trong khi đó, Canxi đóng vai trò quan trọng trong chức năng thần kinh và cơ bắp.
Tuy nhiên, cần thêm nghiên cứu để hiểu rõ hơn về nguyên nhân và cơ chế phát triển của hội chứng tiền kinh nguyệt.
3. Chẩn đoán hội chứng tiền kinh nguyệt
PMS được chẩn đoán dựa trên các triệu chứng thể chất như đau bụng, tăng cân, đau vú, sưng tay chân. Phụ nữ có thể được yêu cầu ghi lại các triệu chứng hàng ngày. Khám thể chất và xét nghiệm không có giá trị chẩn đoán.
Nếu có nghi ngờ vềbệnh lý, phụ nữ sẽ được yêu cầu đánh giá triệu chứng của họ trong ít nhất 2 chu kỳ để xác định xem các triệu chứng nghiêm trọng xuất hiện thường xuyên hay không.
Để chẩn đoán, phụ nữ phải có ít nhất 5 trong số các triệu chứng sau trong hầu hết tuần trước khi có kinh, và các triệu chứng phải giảm thiểu hoặc biến mất trong tuần sau khi có kinh. Các triệu chứng bao gồm ít nhất 1 trong các điều sau:
- Sự thay đổi tâm trạng rõ rệt (ví dụ, buồn đột ngột)
- Sự cáu kỉnh hoặc tức giận rõ rệt hoặc gia tăng mâu thuẫn giữa cá nhân
- Khí sắc giảm đáng kể, cảm giác tuyệt vọng hoặc những suy nghĩ tự hối lỗi
- Ghi nhận sự lo lắng, căng thẳng hoặc cảm giác chơi vơi
Ngoài ra, phải có ít nhất 1 trong các điểm sau:
- Mất quan tâm đến các hoạt động bình thường, có thể gây ra sự trốn tránh
- Khó tập trung
- Mệt mỏi hoặc giảm năng lượng
- Thay đổi trong sự thèm ăn, ăn quá nhiều hoặc thèm ăn thức ăn đặc biệt
- Mất ngủ hoặc tăng giấc ngủ
- Cảm giác choáng hoặc mất kiểm soát
- Các triệu chứng thể chất liên quan đến PMS (ví dụ, đau vú, phù)
Ngoài ra, các triệu chứng phải xuất hiện trong hầu hết 12 tháng trước đó và ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hoạt động và chức năng hàng ngày.
Nếu bệnh nhân có triệu chứng trầm cảm, họ sẽ được đánh giá bằng bảng đánh giá trầm cảm hoặc được giới thiệu
4. Điều trị
Có nhiều phương pháp điều trị khác nhau cho hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) tùy thuộc vào từng triệu chứng cụ thể. Dưới đây là một số lựa chọn điều trị có thể được áp dụng:
4.1 Thuốc
Sử dụng thuốc có thể giúp kiểm soát các triệu chứng PMS như đau bụng và đau đầu. Một số loại thuốc thông thường bao gồm:
- Thuốc giảm đau như acetaminophen giúp giảm đau cơ, chuột rút và đau đầu.
- Thuốc chống viêm không steroid có thể làm giảm đau chuột rút, đau đầu và đau cơ.
- Thuốc lợi tiểu có thể giúp giảm đầy hơi và đau vú.
Đối với các triệu chứng PMS nghiêm trọng, bác sĩ có thể khuyến nghị sử dụng thuốc tránh thai nội tiết tố để giảm các triệu chứng. Loại thuốc này tác động đến nồng độ estrogen và progesterone trong cơ thể.
4.2 Điều trị không dùng thuốc
- Bài tập thư giãn: Kiểm soát căng thẳng và sử dụng các bài tập thư giãn như hít thở sâu, thiền định, yoga, thái cực quyền, uốn dẻo, tắm, đi dạo, viết nhật ký, nói chuyện với bạn bè hoặc tư vấn với bác sĩ tâm lý có thể giúp điều chỉnh sự mất cân bằng cảm xúc do PMS.
- Tập thể dục nhẹ nhàng: Tập thể dục nhẹ nhàng có thể tăng nồng độ estrogen và progesterone, từ đó giúp giảm các triệu chứng PMS. Một nghiên cứu cho thấy tập thể dục nhịp điệu khoảng 1,5 giờ mỗi tuần có thể cải thiện nhiều triệu chứng như buồn nôn, táo bón hoặc tiêu chảy, sưng vú, đầy hơi, hành kinh và kích thích thèm ăn.
- Chế độ ăn uống: Thực hiện một số thay đổi trong chế độ ăn uống có thể giảm các triệu chứng PMS nhẹ đến trung bình. Ví dụ, ăn thực phẩm giàu magiê như cải xoăn, cải bó xôi; ăn thực phẩm giàu axit béo như cá, hạt và rau xanh; bổ sung canxi để hỗ trợ sức khỏe xương và điều chỉnh tâm trạng.
Leave a Reply