Trong lãnh vực nha khoa, Chỉnh nha là một chuyên khoa sớm phát triển. Phần lược sử chỉnh nha tóm tắt những đóng góp to lớn của những tiên phong trong lĩnh vực này, đóng góp quan trọng để ngành chỉnh nha hiện đại như ngày nay. Hiểu về lịch sử phát triển của chỉnh nha giúp ta có cái nhìn trân trọng về đóng góp của những bậc “đại thụ chỉnh nha” và hiểu rõ hơn về xu hướng phát triển của chuyên ngành. Bài viết giới thiệu giai đoạn bình minh đặc biệt của chuyên ngành chỉnh nha, trong đó xây dựng nền móng vững chắc cho sự phát triển của chuyên ngành này. Cùng tìm hiểu.
1. Tổng quan về chuyên ngành chỉnh nha
Trong lãnh vực nha khoa, Chỉnh nha là một chuyên khoa sớm phát triển. Phần lược sử chỉnh nha tóm tắt những đóng góp to lớn của những tiên p hong trong lĩnh vực này, đóng góp quan trọng để ngành chỉnh nha hiện đại như ngày nay. Hiểu về lịch sử phát triển của chỉnh nha giúp ta có cái nhìn trân trọng về đóng góp của những bậc “đại thụ chỉnh nha” và hiểu rõ hơn về xu hướng phát triển của chuyên ngành. Bài viết giới thiệu giai đoạn bình minh đặc biệt của chuyên ngành chỉnh nha, trong đó xây dựng nền móng vững chắc cho sự phát triển của chuyên ngành này. Lược sử phát triển chỉnh nha có thể xem xét qua 3 giai đoạn:
- Giai đoạn bình minh của chuyên ngành chỉnh nha.
- Giai đoạn xây dựng và phát triển.
- Giai đoạn hoàn chỉnh đến đương đại.
2. Giai đoạn bình minh của chuyên ngành chỉnh nha
Giai đoạn bình minh của chuyên ngành chỉnh nha bắt đầu với những nhà tiên phong được xem là cha đẻ của chuyên ngành.
Tại Châu Âu, với cuốn sách “The surgeon dentist: A treatise on the teeth (1728)”, hướng dẫn những chi tiết điều trị nha khoa, Pierre Fauchard (1678 – 1761), một bác sĩ ngoại khoa người Pháp, không chỉ được xem là cha đẻ của ngành nha khoa hiện đại mà còn được xem là là đẻ của chuyên ngành chỉnh nha (Hình 1).
Trong một số tài liệu cho thấy ông là người đầu tiên sử dụng dây bạc và cung kim loại để thực hiện chỉnh răng lệch lạc. Khí cụ chỉnh nha đầu tiên này chính là nguồn cảm hứng để Angle phát triển cung E và các loại khí cụ chỉnh nha sau đó.
Tại Hoa Kỳ, bên cạnh tượng đài Angle với hàng loạt đóng góp to lớn trong chuyên ngành chỉnh nha, khiến ông được tôn vinh là cha đẻ của chỉnh nha hiện đại; một số bác sĩ chỉnh nha trước ông, với những đóng góp to lớn trong chuyên ngành không thể không nhắc đến là Norman W. Kingsley (1829 – 1913) và John N. Farrar (1839 – 1913), trong đó Kingsley chính là thầy của Angle.
Kingsley (Hình 2) là người viết bài báo đầu tiên về Chỉnh nha (1858), mô tả khí cụ chỉnh nha ngoài mặt là headgear, một khí cụ được sử dụng rộng rãi cho đến nay.
Thực ra, khí cụ này bị gián đoạn một thời gian khá dài từ khi Angle đềnghị sử dụng thun hạng II để thay thế. Mãi đến năm 1947, khí cụ này mới được các nhà lâm sàng đánh giá lại và phát triển để sử dụng đến hiện nay. Kingsley còn viết cuốn sách “Treatise on Oral Deformities” vào năm 1880, là cuốn sách đầu tiên về chỉnh nha. Với những đóng góp này, Kingsley được xem là cha đẻ ngành Chỉnh nha Hoa Kỳ.
John N. Farrar (Hình 3) là một tượng đài chỉnh nha trong thời kỳ bình minh của chuyên ngành chỉnh nha, được công nhận đồng thời là cha đẻ chỉnh nha Hoa Kỳ cùng với Kingsley.
Ông chính là người phát triển lý thuyết lực nhẹ trong chỉnh nha, được chứng minh là lực lý tưởng di chuyển răng và là người đầu tiên đề cập đến di chuyển tịnh tiến chân răng trong chinh nha. Trong khi Kingsley phát triển khi cụ Headgear điều trị tương quan xương chiều trước sau, thì Farrar phát triển ốc nới rộng hàm trên, điều trị tương quan xương theo chiều ngang. Vào năm 1888, ông cũng viết cuốn sách về điều trị chỉnh nha với tựa dè “A Treatise on the Irregularities of the Teeth and Their Corrections” góp phần đưa kiến thức chỉnh nha lan toả. Đáng ngạc nhiên là tài năng của ông còn thể hiện trong nhiều lĩnh vực khác ngoài lĩnh vực Y khoa. Những phát minh đóng góp cho khoa học khác ngành của ông có thể kể như Máy đánh chữ” giúp ích rất nhiều trong công việc văn phòng, hay “Ruột bánh xe cao su” góp phần quan trọng trong công nghệ xe hơi sau này.
Tượng đài chỉnh nha lớn nhất trong chuyên ngành chỉnh nha, không chỉ của riêng Hoa Kỳ mà là của cả thế giới, đánh dấu cột mốc phát triển chỉnh nha hiện đại chính là Edward Angle (1855 – 1930) (Hình 4).
Những phát minh về cả lý thuyết và thực hành của ông nhiều vô kể, không thể viết gọn trong phần lược sử này. Do đó, ở đây chỉ tóm lược những đóng góp lớn nhất của ông cho chuyên ngành chỉnh nha và sự phát triển của chuyên ngành. Hai đóng góp lớn nhất về mặt lý thuyết và thực hành của Angle chính là hệ thống phân loại khớp cắn, làm tiêu chuẩn trong chẩn đoán và điều trị cho đến nay; và phát triển khí cụ chỉnh nha cố định. Từ cung E với cảm hứng từ khí cụ băng kim loại của Fauchard, ông phát triển liên tục cho đến mắc cài Edgewise (Hình 5), là một đóng góp vĩ đại trong chỉnh nha hiện đại.
Những cải tiến mắc cài cho đến hiện nay chỉ là những biến thể mắc cài đa dạng tiếp nối, giúp mắc cài trở nên hiệu quả hơn, chứ chưa phải là cuộc cách mạng thay đổi được ý tưởng thiết kế mắc cài của Angle.
Ngoài những lý thuyết chỉnh nha quan trọng và phát minh về lĩnh vực điều trị chỉnh nha, Angle còn sáng lập hiệp hội chỉnh nha Hoa Kỳ (American Society of Orthodontia) vào năm 1901, là hiệp hội chuyên khoa sớm nhất tại Hoa Kỳ cũng như trên thế giới, mở đường cho việc thành lập các hiệp hội chuyên ngành chuyên sâu trong nha khoa. Đồng thời, ông xây dựng và phát triển tạp chí “Angle Orthodontists”, là tạp chí chuyên ngành có uy tín cho đến hiện nay. Điều đặc biệt là tạp chí này hoàn toàn miễn phí. Tuy nhiên, đóng góp lớn nhất cho sự phát triển chuyên ngành chỉnh nha của Angle có lẽ là đào tạo được nhiều học trò xuất sắc. Chính những học trò của Angle, tiếp nối ông trở nên những tượng đài chỉnh nha như Tweed, Steiner, Brodie, Broadbent … tiếp tục phát triển ngành chỉnh nha sau này.
Giai đoạn bình minh của chuyên ngành chỉnh nha đã khép lại cùng với sự qua đời của Angle vào năm 1930, để mở ra giai đoạn phát triển nhanh chóng và rực rỡ hơn nữa sau đó bởi đa phần các học trò của Angle.
Có thể nói, mặc dù Angle đã ra đi, nhưng tinh thần của ông vẫn được tiếp nối và phát triển bởi những học trò của mình.
Nguồn: Sách Chỉnh nha lâm sàng – Từ nguyên lý đến kỹ thuật, NXB Y học Việt Nam
Leave a Reply