Probiotics: Định nghĩa

Đường ruột của con người cũng là nơi sinh sống của rất nhiều loài sinh vật khác nhau, hình thành hệ vi sinh vật đường ruột. Hệ sinh vật đường ruột có vai trò rất quan trọng trong duy trì sức khỏe của con người và có vai trò trong các cơ chế sinh bệnh học của các bệnh lý trong và ngoài ống tiêu hóa. Probiotics được định nghĩa là những vi sinh vật có lợi cho sức khỏe con người, là một cách để góp phần thay đổi tích cực hệ sinh vật đường ruột.

1. Định nghĩa probiotics

Để ảnh hưởng lên hệ vi sinh vật đường ruột, nhìn chung có 4 cách: sử dụng các loại kháng sinh (antibiotics); chế độ ăn trị liệu và prebiotics (là các chất hoặc thành phần thức ăn giúp  thúc đẩy sự phát triển của các vi sinh vật đường ruột), ghép vi khuẩn đường ruột (fecal microbial transplant) và probiotics. Sử dụng phối hợp các phương pháp này gọi là synbiotics.

Probiotics được hiểu là những vi sinh vật có những đặc tính có lợi cho ký chủ. Nguồn gốc của các sản phẩm probiotics được sử dụng hiện nay thường được nuôi cấy từ thức ăn, thường nhất là các sản phẩm từ sữa. Mặc dù đã xuất hiện và được sử dụng từ nhiều thế kỷ trước, probiotics chỉ mới được định nghĩa lần đầu tiên bởi bởi Lilly và Stillwell vào năm 1965 như là “những chất được tiết ra bởi một vi sinh vật kích thích (khác với kháng sinh) sự phát triển của vi sinh vật khác. Định nghĩa này của probiotic sau đó được mở rộng thành “một sản phẩm chứa vi sinh vật sống được định nghĩa rõ ràng và có đủ số lượng, có khả năng thay đổi vi khuẩn đường ruột (bằng việc cấy ghép hoặc cho định cư) trong cơ thể của ký chủ để mang lại những hiệu quả tốt cho sức khỏe của ký chủ”.  Hội đồng chuyên gia về phụ gia thực phẩm của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO/WHO) giới thiệu một định nghĩa rộng hơn và hiện được sử dụng nhiều hơn về probiotics – “vi sinh vật sống khi được sử dụng đủ số lượng có tác dụng có lợi cho sức khỏe của ký chủ”. Hiện nay, Hiệp hội Khoa học Quốc tế về Probiotics và Prebiotics đã đưa ra lại định nghĩa của FAO/WHO và xác nhận định nghĩa này.

Probiotics thường được chỉ định trong những trường hợp có sự rối loạn sự cân bằng của hệ khuẩn đường ruột, gây nên các triệu chứng như tiêu chảy, đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu. Nghiên cứu dựa trên một vài chủng probiotics chọn lọc cho thấy tiềm năng trong điều trị một số bệnh lý đường tiêu hóa. Một số bệnh lý có ứng dụng probiotics trong điều trị như là: tiêu chảy liên quan đến kháng sinh, viêm đại tràng do Clostridioides difficile, tiêu chảy nhiễm trùng, bệnh não gan, hội chứng ruột kích thích và dị ứng. Một số chủng vi sinh vật được sử dụng nhiều trên lâm sàng:

• Lactobacillus sp: trực khuẩn sinh acid lactid có lợi cho sự cân bằng của hệ  vi sinh đường ruột
• Bifidobacterium sp: cũng là một nhóm vi khuẩn sinh lactid, ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn có hại trong đường ruột.
• Những chủng Escherichia coli không sinh bệnh: E. coli là đại diện quan trọng trong hệ vi sinh đường ruột.
• Saccharomyces boulardii: là một loại nấm men có khả năng sản xuất các enzyme tiêu hóa và tăng cường sản xuất các chất kháng viêm, giúp bảo vệ đường ruột khỏi các tác nhân gây hại và tăng cường khả năng đề kháng của cơ thể.

2. Phân loại Probiotics

Hiệp hội Khoa học Quốc tế về Probiotics và Prebiotics xác nhận định nghĩa vê Probiotics của các chuyên gia từ FAO/WHO, đồng thời họ cũng đưa ra 04 nhóm chất hoặc sản phẩm chứ vi sinh vật sống được dùng cho con người và cũng đề cập đến ảnh hưởng của chúng:

• Probiotics sống hoặc các khóm vi sinh vật sống: những sản phẩm này chưa các vi sinh vật sống, dạng hoạt động. Ví dụ như là yogurts. Tuy nhiên nếu không có bằng chứng về tác động có lợi đến sức khỏe ký chủ, chúng không được chỉ định sử dụng với mục đích probiotics.
• Các sản phẩm probiotics trong thực phẩm hoặc thực phẩm bổ sung không có công bố lợi ích sức khỏe (health claim). Những sản phẩm này chỉ nói rằng chúng “chứa probiotics”. Chúng phải an toàn và cung cấp bằng chứng về lợi ích sức khỏe tổng quát cho con người. Tại một số khu vực, việc sử dụng thuật ngữ “probiotic” được coi là một công nhận vệ hiệu quả  lên sức khỏe do đó, bị cấm nếu thiếu bằng chứng chấp nhận được về lợi ích sức khỏe.
• Các sản phẩm probiotics trong thực phẩm hoặc thực phẩm bổ sung có công bố lợi ích sức khỏe. Những sản phẩm này là các sản phẩm đã được chứng minh cung cấp lợi ích sức khỏe cụ thể và được phép đưa ra tuyên bố về lợi ích đó trên nhãn sản phẩm hoặc trong quảng cáo. Những tuyên bố này có thể bao gồm các câu như “hỗ trợ sức khỏe tiêu hóa” hoặc “giúp hỗ trợ hệ miễn dịch khỏe mạnh”. Để đưa ra tuyên bố về sức khỏe, sản phẩm probiotics phải có đủ bằng chứng khoa học để chứng minh lợi ích đó, và tuyên bố đó phải được cơ quan quản lý phê duyệt tại quốc gia nơi sản phẩm được bán.
• Probiotics dạng thuốc là khi probiotics được sử dụng để điều trị hoặc ngăn ngừa một bệnh lý cụ thể. Các sản phẩm probiotic dạng thuốc phải có bằng chứng khoa học để chứng minh tính hiệu quả và an toàn trong điều trị hoặc ngăn ngừa bệnh lý cụ thể. Chúng phải tuân thủ các quy định và yêu cầu của các cơ quan quản lý thuốc để được phê duyệt và bán trên thị trường.