Vai trò của y học cổ truyền trong điều trị đau sau Zona

Đau sau zona là biến chứng kéo dài sau khi mắc bệnh zona, phương pháp y học cổ truyền đã cho thấy hiệu quả cao trong giảm đau và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân đau sau zona. 

1. Đau sau Zona là gì ?

Đau sau zona (đau thần kinh sau zona) là một tình trạng đau thần kinh kéo dài sau khi bệnh zona đã được điều trị, là biến chứng phổ biến nhất của virus Varicella zoster (VZV) tái hoạt hóa, VZV bắt đầu cư trú trong cơ thể sau khi bị nhiễm thủy đậu nguyên phát (thời gian mắc bệnh có thể từ nhiều năm trước đó) . Theo y học cổ truyền, bệnh lý Zona được miêu tả với bệnh danh là “Xà xuyến sang” và biến chứng của nó là “hỏa thống”

Theo quan điểm của y học cổ truyền, nguyên nhân bao gồm: ngoại nhân, nội nhân, ăn uống không điều độ, lao lực, bệnh nội thương và lão suy.

Cơ chế bệnh sinh: khi chính khí suy yếu, ngoại nhân (lục dâm) xâm phạm từ bên ngoài vào cơ thể, hoặc là do tình chí thường xuyên căng thẳng, nóng giận, ảnh hưởng tạng Can, Đởm sinh nhiệt hóa hỏa. Ngoài ra, Tỳ hư thấp nhiệt do thường xuyên ăn đồ bổ, béo, ngọt, cay nóng. Khi lục dâm, hỏa thịnh hay thấp nhiệt xâm phạm bì phu gây ra mụn nước, xâm nhập kinh mạch làm khí trệ huyết ứ, khí huyết không thông thì gây đau.

Dựa vào nguyên nhân và cơ chế gây bệnh, có thể phân thành 3 hội chứng thường gặp:

• Can kinh uất nhiệt: Đau dữ đội, nóng rát, châm chích, mụn nước đỏ, dạng nốt và chấm tập hợp thành từng mảng, đắng miệng, họng khô khát, thích uống nước lạnh, dễ cáu giận, tiêu bón, lưỡi đỏ, rêu vàng dày, mạch huyền sác.
• Tỳ hư thấp nhiệt: Đau dữ đội, nóng rát, châm chích, có nhiều mụn nước lớn, dịch đục màu trắng, vàng dễ vỡ, đau dữ dội sau vỡ mụn nước, đầy bụng khó tiêu, trướng bụng, đi lỏng phân vàng nhầy, lưỡi bệu, to bè, rêu trắng hoặc vàng nhầy nhớt, mạch nhanh
• Khí trệ huyết ứ: thường ở giai đoạn sau, khi không còn thấy sang thương mà chỉ còn những vết sẹo tím đen, không có mụn nước, đau dữ dội, bỏng rát, châm chích. Lưỡi tím tối, có điểm ứ huyết. Mạch trì sáp.

2. Điều trị đau sau zona bằng y học cổ truyền như thế nào?

• Châm cứu: Châm cứu là phương pháp dùng kim nhỏ châm vào các huyệt vị trên cơ thể để giúp cân bằng khí huyết, thông kinh lạc. Theo các nghiên cứu, phương pháp này có thể giúp giảm đau và cải thiện tuần hoàn máu trong các cơ quan và mô.
  Cách chọn huyệt châm cứu tùy theo thể bệnh của bệnh nhân, có thể chọn theo nguyên tắc huyệt tại chỗ, huyệt đặc hiệu hoặc huyệt du-mộ.
• Cứu ấm:  phương pháp này sử dụng thuốc lá ngải cứu khô ép thành điếu, đốt nóng và hơ vào các huyệt vị để trị liệu, có tác dụng làm giảm đau hiệu quả.
• Xoa bóp bấm huyệt bằng tinh dầu : Xoa bóp bấm huyệt làm thư giãn vùng da bị đau, có tác dụng chỉ thống, ngoài ra các tinh dầu cũng cho thấy hiệu quả đáng kể khi kết hợp sử dụng để làm giảm đau sau zona. Ví dụ, tinh dầu bạc hà có tác dụng làm giảm đau và làm dịu tình trạng khó chịu.
• Tập dưỡng sinh: có thể dùng 60 động tác dưỡng sinh của bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng, đặc biệt là các động tác xoa thân, các chi, tư thế ngồi thòng chân giúp giảm tê, giảm đau, giúp khí huyết lưu thông.
• Thực dưỡng: tùy các thể khác nhau mà có chế độ dinh dưỡng phù hợp
  – Can kinh uất nhiệt: hạn chế các thực phẩm như rượu, bia, cà phê, thực phẩm nhiều gia vị, đường. Nên dùng thực phẩm có tác dụng thanh Can như: mận, củ cải, cần tây, tỏi, rong biển, vừng đen, tôm giấm. Để lý khí dùng thức ăn có vị chát nhẹ, rau kinh giới, su hào, ngò gai (tỏi, ớt dùng thận trọng vì có thể gây sinh nhiệt)
  – Tỳ hư thấp nhiệt: hạn chế thức ăn sinh đàm như chuối, sữa, thức ăn béo, ngọt, nhiều dầu mỡ, thức ăn mang tính âm như thực phẩm sống, lạnh, trái cây mát lạnh, trái cây họ cam, quýt. Nên dùng các thức ăn kiện Tỳ như hạt kê, gạo, bắp, đậu nành và đậu xanh cũng giúp loại bỏ thấp tà rất tốt.
  – Khí trệ huyết ứ: dùng thực phẩm giúp hành khí như các loại thực phẩm có vị chát nhẹ, gia vị như gừng, tỏi, tiêu, rau kinh giới, su hào, củ cải, ngò gai. (dùng thận trọng, số lượng ít vì có thể gây hại cho Can hoặc sinh nhiệt)

3. Hiệu quả của các phương pháp điều trị bằng y học cổ truyền

Châm cứu và cứu ấm là hai phương pháp YHCT được sử dụng để giảm đau sau zona.  Cả hai phương pháp này đều có thể giúp giảm đau và cải thiện tuần hoàn máu trong các cơ quan và mô.

Một số nghiên cứu đã chứng minh hiệu quả của châm cứu và cứu ấm trong giảm đau, giảm dị cảm, cải thiện chất lượng cuộc sống và cải thiện chất lượng giấc ngủ của bệnh nhân. Ngoài ra không ghi nhận bất kỳ phản ứng phụ nào của châm cứu, cho thấy đây là một phương pháp điều trị an toàn và hiệu quả

Các phương pháp châm cứu, cứu ấm, xoa bóp và thực dưỡng có thể giúp giảm đau sau zona và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Tuy nhiên, các phương pháp này chỉ nên được sử dụng như là một phương pháp điều trị hỗ trợ. Các phương pháp này, nên được thực hiện tại các cơ sở y tế uy tín và được thực hiện bởi các chuyên gia, bác sĩ có chuyên môn y học cổ truyền.