Ung thư thứ phát sau điều trị: cơ chế và dự phòng

Ung thư thứ phát sau điều trị (Therapy-Related Secondary Cancers – TSCs) là một loại ung thư phát triển sau khi bệnh nhân đã điều trị cho một loại ung thư khác bằng các phương pháp như tia X hoặc hóa trị. Bài viết sẽ cung cấp những thông tin cơ bản về TSCs, các loại TSCs thường gặp trên lâm sàng và các biện pháp dự phòng.

1. Tổng quan về ung thư thứ phát sau điều trị

Ung thư thứ phát sau điều trị (Therapy-Related Secondary Cancers – TSCs) là một loại ung thư phát triển sau khi bệnh nhân đã điều trị cho một loại ung thư khác bằng các phương pháp như tia X hoặc hóa trị. TSCs là một biến chứng quan trọng và nguy hiểm của điều trị ung thư và có thể xuất hiện sau vài tháng hoặc vài năm điều trị.

Cơ chế của TSCs chưa được xác định rõ ràng, tuy nhiên, nó được cho là do tác động của việc điều trị ung thư gây ra sự thay đổi gen và tổn thương tế bào trong cơ thể. Những thay đổi này có thể góp phần vào sự phát triển của TSCs bằng cách tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự tăng trưởng của tế bào ung thư. Các yếu tố có thể tăng nguy cơ mắc TSCs bao gồm liều lượng và thời gian điều trị bằng tia X và hóa trị, độ tuổi của bệnh nhân và gene di truyền.

Để giảm nguy cơ mắc TSCs, các bác sĩ thường sẽ cân nhắc các phương pháp điều trị tối ưu cho từng trường hợp cụ thể và theo dõi sát sao chế độ điều trị của bệnh nhân. Ngoài ra, bệnh nhân cũng nên tuân thủ các chế độ kiểm tra theo dõi để phát hiện sớm các dấu hiệu của TSCs và các biến chứng khác liên quan đến điều trị ung thư.

2. Các yếu tố nguy cơ của ung thư thứ phát sau điều trị

• Tuổi của bệnh nhân khi họ được điều trị bằng bức xạ. Ví dụ, nguy cơ phát triển ung thư vú sau khi xạ trị cao hơn ở những người được điều trị khi còn trẻ so với những người được xạ trị khi trưởng thành. Cơ hội phát triển ung thư vú sau khi xạ trị dường như cao nhất ở những người tiếp xúc khi còn nhỏ. Rủi ro giảm khi độ tuổi tại thời điểm xạ trị tăng lên. Phụ nữ xạ trị sau 40 tuổi có nguy cơ mắc ung thư vú thấp hơn. Tuổi của bệnh nhân khi được xạ trị có tác động tương tự đối với sự phát triển của các khối u rắn khác, bao gồm ung thư phổi, ung thư tuyến giáp, sarcoma xương và ung thư đường tiêu hóa hoặc các ung thư liên quan (dạ dày, gan, đại trực tràng và tuyến tụy).
• Liều lượng bức xạ. Nói chung, nguy cơ phát triển khối u rắn sau khi điều trị bằng bức xạ tăng lên khi liều bức xạ tăng lên. Một số bệnh ung thư cần liều phóng xạ lớn hơn những bệnh khác và một số kỹ thuật điều trị sử dụng nhiều bức xạ hơn.
• Vị trí được điều trị. Vị trí được điều trị cũng rất quan trọng, vì những bệnh ung thư này có xu hướng phát triển trong hoặc gần khu vực được điều trị bằng bức xạ. Một số cơ quan, chẳng hạn như vú và tuyến giáp, dường như có nguy cơ phát triển ung thư cao hơn sau khi tiếp xúc với bức xạ so với các cơ quan khác.

3. Các loại ung thư thứ phát sau điều trị thường gặp trên lâm sàng

Các loại TSCs hay gặp trên lâm sàng bao gồm:

• Ung thư vú: Ung thư vú là một trong những loại TSCs phổ biến nhất. Bệnh thường xuất hiện sau khi bệnh nhân đã điều trị ung thư khác bằng phương pháp tia X hoặc hóa trị.
• Ung thư đại trực tràng: TSCs đại trực tràng có thể phát triển sau khi bệnh nhân đã điều trị ung thư khác ở vùng chậu hoặc bụng.
• Ung thư phổi: TSCs ở phổi thường xuất hiện sau khi bệnh nhân đã điều trị ung thư khác bằng phương pháp tia X ở vùng ngực.
• Ung thư máu: TSCs ở các tế bào máu là một loại ung thư phổ biến xuất hiện sau khi bệnh nhân đã điều trị ung thư khác bằng phương pháp hóa trị hoặc tia X.
• Ung thư da: TSCs ở da có thể xuất hiện sau khi bệnh nhân đã điều trị ung thư khác bằng phương pháp tia X hoặc hóa trị.

Ngoài ra, các loại ung thư khác cũng có thể xuất hiện, tuy nhiên, tần suất và mức độ phổ biến của chúng có thể khác nhau tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể.

4. Dự phòng ung thư thứ phát sau điều trị

Các cách dự phòng TSCs bao gồm:

• Điều trị ung thư hiệu quả: Điều trị ung thư hiệu quả và hạn chế sự lặp lại của các liệu trình điều trị ung thư là cách tốt nhất để giảm nguy cơ mắc TSCs. Việc đánh giá kỹ lưỡng nguy cơ và chọn đúng phương pháp điều trị thích hợp cũng rất quan trọng.
• Sử dụng các phương pháp điều trị tiên tiến: Sử dụng các phương pháp điều trị tiên tiến như liệu pháp miễn dịch, liệu pháp trúng đích có thể giảm nguy cơ mắc TSCs.
• Điều chỉnh liều lượng và thời gian điều trị: Các bác sĩ cần cân nhắc kỹ lưỡng liều lượng và thời gian điều trị để giảm nguy cơ mắc TSCs. Ngày nay, các bác sĩ cũng sử dụng công nghệ tối ưu hóa liều lượng để đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất và giảm thiểu nguy cơ mắc TSCs.
• Thực hành chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh cho bệnh nhân: Thực hành chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh có thể giảm nguy cơ mắc ung thư và TSCs. Điều này bao gồm ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, tập thể dục thường xuyên và hạn chế tiếp xúc với các chất độc hại.
• Theo dõi và kiểm tra tái khám thường xuyên: để phát hiện sớm các dấu hiệu của TSCs và các biến chứng khác liên quan đến điều trị ung thư.
• Tham gia vào các chương trình nghiên cứu ung thư: Tham gia vào các chương trình nghiên cứu nhằm tìm ra các cách phòng ngừa TSCs mới và cải tiến những phương pháp điều trị hiện có.

Việc dự phòng TSCs là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ mắc TSCs và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Các bác sĩ nên chủ động dự phòng TSCs và cung cấp cho bệnh nhân những thông tin về các cách dự phòng và hướng dẫn cho bệnh nhân thực hành chúng trong cuộc sống hàng ngày.