Methotrexate và Natri Valproate là hai loại thuốc phổ biến được sử dụng để điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Tuy nhiên, khi sử dụng cùng nhau, hai loại thuốc này có thể tương tác với nhau và gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng. Việc hiểu rõ về tương tác thuốc giữa Methotrexate và Natri Valproate là rất quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình điều trị bệnh.
Mức độ tương tác Methotrexate và Natri Valproate: trung bình (theo Drugs.com) [4]
1. Thông tin chung về thuốc Methotrexate
a. Cơ chế tác dụng
Methotrexate là một loại thuốc được sử dụng để điều trị một số bệnh lý khác nhau, bao gồm viêm khớp và ung thư. Thuốc này là một loại chất ức chế folic acid và được sử dụng để ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư. Ngoài ra, methotrexate cũng có tác dụng giảm đau và viêm, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của những người mắc bệnh.
b. Chỉ định
Methotrexate thường được sử dụng để điều trị bệnh viêm khớp, đặc biệt là bệnh viêm khớp dạng thấp và bệnh lupus ban đỏ. Thuốc cũng được sử dụng để điều trị một số bệnh lý khác như ung thư hạch, ung thư vú, ung thư da và ung thư dạ dày. Methotrexate có thể được sử dụng duy nhất hoặc kết hợp với các loại thuốc khác để tăng hiệu quả điều trị.
c. Đường dùng
Methotrexate có thể được sử dụng dưới dạng thuốc uống hoặc tiêm dưới da hoặc tĩnh mạch. Liều lượng và cách sử dụng của thuốc sẽ phụ thuộc vào bệnh lý của bệnh nhân và chỉ được định rõ bởi bác sĩ chuyên khoa. Những người sử dụng methotrexate cần được theo dõi chặt chẽ để đảm bảo không có tác dụng phụ gây hại đến sức khỏe.
d. Tác dụng phụ
Methotrexate có thể gây tác dụng phụ như buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy và mệt mỏi. Trong một số trường hợp, thuốc cũng có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng như suy gan hoặc suy thận. Vì vậy, những người sử dụng thuốc cần tuân thủ đúng hướng dẫn sử dụng của bác sĩ và liên hệ ngay với bác sĩ nếu có bất kỳ tác dụng phụ nào.
2. Thông tin chung về thuốc Natri Valproate
a. Cơ chế tác dụng
Natri Valproate là một loại thuốc được sử dụng để điều trị các bệnh như động kinh và rối loạn tâm thần. Cơ chế tác dụng của thuốc chưa được rõ ràng, nhưng nó được cho là hoạt động bằng cách tăng cường hoạt động của axit gamma-aminobutyric (GABA), một chất dẫn truyền thần kinh có tác dụng làm giảm hoạt động thần kinh. Natri Valproate cũng có thể ức chế hoạt động của một số loại enzyme trong cơ thể, giảm sự phát triển của tế bào và giảm viêm.
b. Chỉ định
Natri Valproate thường được sử dụng để điều trị động kinh, đặc biệt là động kinh cục bộ hoặc toàn thể. Ngoài ra, thuốc cũng được sử dụng để điều trị rối loạn tâm thần như rối loạn tâm thần mani và rối loạn tâm thần thất thường. Natri Valproate cũng có thể được sử dụng trong điều trị các bệnh lý khác như đau đầu và đau dạ dày.
c. Tác dụng phụ
Natri Valproate có thể gây ra một số tác dụng phụ như buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy và mất cân bằng. Trong một số trường hợp, thuốc cũng có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng như đột quỵ và suy gan. Natri Valproate cũng có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng khác như rối loạn tiền sản khoa và chức năng gan. Những người sử dụng thuốc cần được theo dõi chặt chẽ và liên hệ ngay với bác sĩ nếu có bất kỳ tác dụng phụ nào. Bác sĩ cũng có thể điều chỉnh liều lượng hoặc chuyển sang loại thuốc khác nếu cần thiết để giảm tác dụng phụ.
3. Báo cáo tương tác thuốc methotrexate và natri valproate
Một số báo cáo đã ghi nhận trường hợp tương tác thuốc-thuốc này. Một trường hợp liên quan đến việc sử dụng methotrexate liều thấp hàng tuần để điều trị bệnh vẩy nến [2], và trường hợp thứ hai liên quan đến việc truyền methotrexat liều cao để điều trị bệnh bạch cầu ở trẻ em [3]. Trong cả hai trường hợp, nồng độ natri valproat trong huyết thanh giảm đáng kể đã được ghi nhận ngay sau khi dùng methotrexat, dẫn đến các cơn động kinh.
4. Cơ chế tương tác đề xuất giữa Methotrexate và Natri Valproate
Cơ chế tương tác giữa natri valproat và methotrexat có thể được giải thích bởi sự cạnh tranh liên kết với protein. Methotrexat là một axit yếu và tỷ lệ liên kết với albumin là 75%, trong khi natri valproat liên kết với albumin ở mức độ cao đến 90%. Do đó, methotrexat cạnh tranh với natri valproat để liên kết với albumin. Sau khi natri valproat bị dịch chuyển khỏi albumin, nồng độ tự do tăng lên làm tăng chuyển hóa ở gan, dẫn đến giảm nồng độ natri valproate trong huyết thanh.
5. Cách xử trí khi phải sử dụng đồng thời hai loại thuốc
Bệnh nhân sử dụng valproate và methotrexate đồng thời cần được theo dõi, đặc biệt là đáp ứng lâm sàng của valproate. Bác sĩ cần cân nhắc đo nồng độ valproate trong huyết thanh sau khi bắt đầu hoặc ngừng methotrexate và theo dõi tình trạng lâm sàng theo hướng dẫn của nhãn sản phẩm.
Ngoài ra, sử dụng valproate và methotrexate cùng nhau có thể tăng nguy cơ tổn thương gan. Theo dõi chức năng gan định kỳ và sinh thiết gan là cần thiết khi sử dụng methotrexate lâu dài. Bệnh nhân cần được quan tâm đến các dấu hiệu và triệu chứng tiềm ẩn của nhiễm độc gan, chẳng hạn như sốt, phát ban, ngứa, chán ăn, buồn nôn, nôn, mệt mỏi, đau hạ sườn phải, nước tiểu sẫm màu, phân nhạt màu và vàng da. Nếu có bất kỳ dấu hiệu đáng ngờ nào, bệnh nhân nên được chăm sóc y tế kịp thời.[4]
Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Các quyết định liên quan đến điều trị bằng thuốc phải dựa trên đánh giá độc lập của bác sĩ lâm sàng, thay đổi thông tin về một loại thuốc (ví dụ: Thông tin được trong tài liệu và thông tin sản phẩm mới nhất của nhà sản xuất) và thay đổi thực hành y tế.
Tài liệu tham khảo
- Pharmacy Retailing (NZ) Ltd t/a Healthcare Logistics. 2022. Epilim New Zealand Data Sheet 15 September 2022. URL: medsafe.govt.nz/profs/datasheet/e/Epilimtabsyrliqiv.pdf
- Cherian A, Shetty SC, Divya KP, et al. 2021. Weekly methotrexate may reduce valproate levels causing relapse of genetic generalized epilepsy. Epilepsy & Behavior Reports 16(7 May): 100457. DOI: doi.org/10.1016/j.ebr.2021.100457
- Schrøder H and Ostergaard JR. 1994. Interference of high-dose methotrexate in the metabolism of valproate? Pediatriatric Hematology and Oncology 11(4): 445-9. DOI: 10.3109/08880019409140546
- Drugs.com. URL: https://www.drugs.com/interactions-check.php?drug_list=1590-11350,2286-17497&types%5B%5D=major&types%5B%5D=minor&types%5B%5D=moderate&types%5B%5D=food&types%5B%5D=therapeutic_duplication&professional=1
- Medsafe. URL: https://www.medsafe.govt.nz/profs/PUArticles/March2023/Administration-of-methotrexate-in-patients-taking-sodium-valproate.html
Leave a Reply