Viêm phổi cộng đồng là một bệnh lý phổ biến ở mọi độ tuổi và có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm đến tính mạng. Để đánh giá mức độ nặng của bệnh và đưa ra phương án điều trị phù hợp, các thang điểm như CURB-65, PSI, SMART – COP hay IDSA/ATS đã được sử dụng trong thực hành lâm sàng. Sử dụng các thang điểm này có thể giúp đưa ra quyết định điều trị và theo dõi tình trạng bệnh nhân một cách chính xác và kịp thời.
1. Thang điểm CURB-65 trong viêm phổi cộng đồng
CURB-65 là một thang điểm dùng để xác định mức độ nặng của viêm phổi cộng đồng được xây dựng bởi Hội lồng ngực Anh Quốc (BTS) vào năm 2002 . Mỗi yếu tố được đánh điểm từ 0 đến 2, và điểm tổng cộng từ 0 đến 10. Điểm số càng cao, bệnh nhân càng nặng.
- Confusion (Tri giác): Bệnh nhân được xem như là thay đổi ý thức khi điểm kiểm tra sa sút trí tuệ Abbreviated Mental Test Score ≤ 8. Trên thực tế, tình trạng thay đổi ý thức được đánh giá khi thăm khám trực tiếp bệnh nhân, thường không cần dùng thang điểm AMTS.
- Urea: BUN > 20 mg/dL (7 mmol/L).
- Respiratory (Nhịp thở): Nhịp thở ≥ 30 lần/phút.
- Blood pressure (Huyết áp): Huyết áp tâm thu < 90 mmHg hoặc huyết áp tâm trương ≤ 60 mmHg.
- Age (Tuổi): Tuổi ≥ 65.
Khi CURB-65 0-1 điểm: có thể điều trị ngoại trú.
Khi CURB-65 ≥ 2: điều trị nội trú.
Khi CURB-65 từ 3-5 điểm: cần nhập viện và cân nhắc việc điều trị tại khoa ICU.
Ngoài ra, thang điểm CURB-65 còn có ý nghĩa trong tiên lượng tử vong trong 30 ngày trên bệnh nhân viêm phổi cộng đồng mắc phải.
- 0 điểm: Tiên lượng tử vong là 0.7%
- 1 điểm: Tiên lượng tử vong là 2.1%
- 2 điểm: Tiên lượng tử vong là 9.2%
- 3 điểm: Tiên lượng tử vong là 14.5%
- 4 điểm: Tiên lượng tử vong là 40%
- 5 điểm: Tiên lượng tử vong là 57%
Thang điểm CURB-65 thì dễ sử dụng nhưng không đánh giá bệnh đi kèm; không đánh giá tình trạng oxy mô; HA tâm trương < 60mmHg và Urea máu > 7mmol/l thường gặp ở người già; thông tin tĩnh, không tiên lượng khi bắt đầu điều trị; có hạn chế khi hướng dẫn điều trị kháng sinh theo kinh nghiệm.
Lim WS và cộng sự, đã đơn giản bằng cách chỉ sử dụng CRB-65 cũng cho thấy hiệu quả tương đương CURB-65, CRB-65 thường rất hữu ích để đánh giá bệnh nhân ngoại trú.
2. Thang điểm PSI (Pneumonia Severity Index) trong viêm phổi cộng đồng
Thang điểm PSI (còn được gọi là thang điểm PORT hay thang điểm FINE) là hệ thống tính điểm được hình thành từ nghiên cứu của Fine và cộng sự phân tích hồi cứu trên 14.199 bệnh nhân viêm phổi cộng đồng năm 1989 và sau đó được kiểm định trở lại trên 38.039 bệnh nhân viêm phổi cộng đồng vào năm 1991. Thang điểm này dựa trên 20 yếu tố khác nhau, bao gồm tuổi, bệnh lý nền, các triệu chứng lâm sàng và kết quả các xét nghiệm.
Thang điểm PSI thì cần nhiều biến số, nhất là khí máu động mạch; bỏ sót viêm phổi nặng/ bệnh nhân trẻ và không có bệnh đi kèm; giảm oxy máu là yếu tố nguy cơ tử vong quan trọng, nhưng chỉ cho +10; thông tin tĩnh, không tiên lượng khi bắt đầu điều trị; không tiên lượng tử vong cho từng cá thể nhưng cho nhiều bệnh nhâ n trong cùng nhóm nguy cơ. Ngoài ra, thang điểm PSI cũng không phản ánh tình trạng của bệnh nhân sau khi điều trị, do đó, cần kết hợp với các thông tin khác để đánh giá kết quả điều trị của bệnh nhân.
3. Thang điểm SMART-COP trong viêm phổi cộng đồng
SMART-COP là công cụ đơn giản, dễ thực hành lâm sàng để tiên đoán chính xác nhu cầu cần hồi sức/ sử dụng vận mạch, và xác định mức độ nặng viêm phổi cộng đồng. Tuy nhiên SMART-COP cũng có một số giới hạn. Có nhiều giá trị ngưỡng cho nhiều nhóm tuổi khác nhau trong hệ thống này làm khó khăn khi quyết định, và cần xét nghiệm albumin nên làm chậm trễ những quyết định khẩn cấp.
4. Thang điểm nhập khoa ICU của Hội bệnh nhiễm Hoa Kỳ/Hội lồng ngực Hoa Kỳ (IDSA/ATS)
Hướng dẫn của IDSA/ATS liệt kê một loạt các tiêu chí chính và tiêu chí phụ để đánh giá viêm phổi nặng, và xác định những bệnh nhân nghi ngờ CAP cần nhập ICU.
Thang điểm nhận vào ICU của IDSA/ATS đã được sử dụng rộng rãi trong các nghiên cứu và thực tiễn lâm sàng để giúp các bác sĩ đưa ra quyết định chăm sóc và điều trị cho bệnh nhân viêm phổi cộng đồng. Nó cũng có thể giúp giảm thiểu sự chuyển đổi không cần thiết đến ICU và cải thiện kết quả điều trị cho bệnh nhân.
Các thang điểm CURB-65, PSI, SMART-COP hay thang điểm nhập khoa ICU của Hội bệnh nhiễm Hoa Kỳ/Hội lồng ngực Hoa Kỳ (IDSA/ATS) đều có tính ứng dụng cao trong thực tiễn lâm sàng và giúp đưa ra quyết định chăm sóc và điều trị phù hợp cho bệnh nhân CAP. Tuy nhiên, các bác sĩ cần lưu ý rằng thang điểm chỉ là một công cụ hỗ trợ trong việc đánh giá và không thể thay thế cho sự theo dõi, đánh giá và quyết định điều trị của bác sĩ.
Leave a Reply